Tu Đức Tâm Phương

Anh chị em thân mến,

Trong học đường cầu nguyện của chúng ta Thứ Tư vừa qua, tôi đã nói về lời cầu nguyện của Chúa Giêsu được trích từ Thánh Vịnh 22: “Chúa Trời Con ơi, Chúa Trời Con ơi, tại sao Ngài lại bỏ rơi Con?” Giờ đây tôi muốn tiếp tục suy niệm về lời cầu nguyện của Chúa Giêsu trên Thập Giá khi cái chết sắp xẩy đến cho Người, và hôm nay tôi muốn lưu ý tới trình thuật chúng ta thấy trong Phúc Âm Thánh Luca. Vị Thánh Ký này đã truyền lại cho chúng ta 3 lời của Chúa Giêsu trên Thập Giá, hai trong những lời ấy – lời 1 và lời 3 – là những lời cầu nguyện được minh nhiên ngỏ cùng Cha. Còn lời thứ hai chất chứa lời hứa được ngỏ cùng người trộm được gọi là lành cùng bị đóng đanh vời Người; thật vậy, để đáp lại lời thỉnh cầu của tay trộm này, Chúa Giêsu đã bảo đảm với anh ta rằng: “Thật vậy, Tôi cho anh hay hôm nay anh sẽ được ở cùng Tôi trên Thiên Đàng” (Lk 23:43). Theo trình thuật của Thánh Luca, hai lời cầu nguyện Chúa Giêsu đang hấp hối ngỏ cùng Cha và việc Người đón nhận lời thỉnh cầu của tội nhân thống hối ngỏ cùng Người bởi thế là những gì quyện lấy nhau một cách liên hệ. Chúa Giêsu kêu xin Cha và lắng nghe lời nguyện cầu của con người thường được gọi là latro poenitens, “kẻ trộm thống hối”.

Chúng ta hãy lưu ý tới 3 lời cầu nguyện. Người thốt lên lời đầu tiên ngay sau khi bị đóng đanh vào Thập Giá, trong khi đám lính tráng đang chia nhau y phục của Người như là một thứ tưởng thưởng buồn bã cho việc phục vụ của họ. Ở một nghĩa nào đó, tiến trình đóng đanh được kết thúc bằng hành động ấy. Thánh Luca viết: “Khi họ lên đến nơi được gọi là Sọ Trường, họ đã đóng đanh Người ở đó, cùng với các tên tử tội, một tên bên phải và một tên bên trái. Đoạn Chúa Giêsu đã nói: ‘Lạy Cha, xin tha cho họ; vì họ không biết việc họ làm’. Rồi họ bắt thăm để chia nhau y phục của Người” (23:33-34). Lời cầu nguyện đầu tiên Chúa Giêsu ngỏ cùng Cha là một lời chuyển cầu: Người van xin ơn thứ tha cho thành phần hạnh hình của Người. Chúa Giêsu thực hành những gì Người đã dạy ở Bài Giảng Trên Núi, khi Người phán: “Thày nói cùng các con đang nghe Thày là các con hãy yêu thương kẻ thù của các con, làm ơn cho những ai ghét bỏ các con” (Lk 6:27), và Người cũng hứa với tất cả những ai biết tha thứ rằng: “Phần thưởng của các con sẽ lớn lao, và các con sẽ trở nên con cái của Đấng Tối Cao” (câu 35). Bấy giờ, từ Thập Giá, Người chẳng những tha thứ cho thành phần hành hình của Người, mà còn đích thân trực tiếp ngỏ cùng Cha để chuyển cầu cho họ nữa.

Thái độ của Chúa Giêsu được “phản ảnh” sống động nơi trình thuật ném đá Thánh Stêphanô, vị tử đạo tiên khởi. Thật vậy, Thánh Stêphanô, bấy giờ gần chết, “đã quì xuống và kêu lớn tiếng rằng, ‘Lạy Chúa, xin đừng chấp tội lỗi của họ’. Và khi ngài nói như thế thì ngài qua đời” (Acts 7:60): đó là lời cuối cùng của ngài. Việc so sánh giữa lời cầu thứ tha của Chúa Giêsu với lời cầu của vị tử đạo tiên khởi này có một tầm vóc quan trọng. Thánh Stêphanô đích thân ngỏ cùng vị Chúa Phục Sinh và xin đừng chấp tội sát hại mình – một hành động rõ ràng được xác định bằng lời diễn tả “tội này” – của thành phần ném đá ngài. Trên Thập Giá, Chúa Giêsu hướng về Cha, chẳng những xin tha thứ cho những ai đóng đanh Người mà còn giải thích về những gì đang xẩy ra nữa. Thật vậy, theo những lời của Người thì những kẻ đóng đanh Người “không biết những gì họ làm” (Lk 23:34). Người biến việc vô tri của họ – việc “không biết” của họ – thành động lực cho việc Người thỉnh nguyện xin ơn tha thứ với Cha, vì tình trạng vô thức của họ là những gì mở đường cho việc ăn năn hoán cải, như trường hợp xẩy ra nơi những lời vị đại đội trưởng thốt lên trước cái chết của Chúa Giêsu: “Quả thực người này là người công chính” (câu 47); Người là Con Thiên Chúa. “Nó vẫn là một nguồn mạch an ủi qua mọi thời đại và cho mọi người, ở vào trường hợp của những kẻ thực sự không biết Người, (thành phần hành hình của Người), cũng như trường hợp của những kẻ không biết Người, (thành phần đã lên án Người), Chúa biến cái vô thức của họ thành động lực cho việc Người xin ơn tha thứ: Người thấy nó như là một cánh cửa có thể mở ra cho việc ăn năn hoán cải” (Jesus of Nazareth, II, p. 208).

Lời thứ hai của Chúa Giêsu trên Thập Giá được Thánh Luca trình thuật là một lời của niềm hy vọng; nó là lời đáp ứng cho lời cầu của một trong hai người bị đóng đanh với Người. Người trộm lành này, trước sự hiện diện của Chúa Giêsu, trở về với Người và tỏ lòng thống hối ăn năn; anh ta nhận thấy rằng anh ta đứng trước nhan Con Thiên Chúa, Đấng thực sự hữu hình hóa dung nhan của Thiên Chúa, và anh ta van xin rằng: “Ngài Giêsu ơi, xin nhớ đến tôi khi Ngài lên ngai vương quyền của Ngài” (câu 42). Lời đáp lại của Chúa Giêsu vượt lên trên những gì anh ta xin Người; thật vậy, Người nói rằng: “Hôm nay anh sẽ được ở cùng Tôi trên Thiên Đàng” (câu 43). Chúa Giêsu biết Người sẽ trực tiếp tham dự vào mối hiệp thông với Cha, và tái mở cửa cho loài người con đường vào thiên đàng cùng Thiên Chúa. Bởi thế, qua câu trả lời này, Người cống hiến một niềm hy vọng vững chắc, là tình thương của Thiên Chúa có thể vươn tới chúng ta thậm chí ở vào những giây phút cuối cùng của chúng ta, và cho dù sau một cuộc đời hoang đàng, thì lời cầu nguyện chân thành vẫn sẽ gặp được cánh tay rộng mở của Người Cha nhân lành là Đấng đang đợi chờ đứa con của mình trở về.

Thế nhưng chúng ta hãy dừng lại để xét tới những lời cuối cùng của Chúa Giêsu đang hấp hối. Vị Thánh Ký thuật lại rằng: “Lúc ấy vào khoảng giờ thứ sáu, và bóng tối bao trùm khắp mặt đất cho đến giờ thứ chín, trong lúc mặt trời không còn chiếu sáng; và màn trong đền thờ bị xé ra làm hai. Bấy giờ, Chúa Giêsu kêu lớn tiếng mà rằng: ‘Cha ơi Con xin phó linh hồn Con trong tay Cha’. Nói xong Người thở hơi cuối cùng” (44-46). Có một số khía cạnh nơi bản trình thuật này, mang so sánh thì khác với cảnh tượng được Thánh Marcô và Mathêu mô tả. Ba tiếng tối tăm không được diễn tả ở Phúc Âm Thánh Marcô, trong khi Thánh Mathêu lại móc nối với một chuỗi những biến cố khải huyền khác nhau, như động đất, mồ mả mở ra, kẻ chết sống lại (cf. Mt 27:51-53). Ở Phúc Âm Thánh Luca, những tiếng đồng hồ tối tăm bị gây ra bởi hiện tượng nhật thực, thế nhưng trong lúc ấy thì màn trong đền thờ lại bị toác ra làm đôi. Như thế, trình thuật của Thánh Luca cho thấy hai dấu hiệu như thể đi đôi với nhau, một ở trên các tầng trời và một ở trong đền thờ. Các tầng trời trở nên tối tăm và trái đất tan tác, trong khi trong đền thờ – nơi hiện diện của Thiên Chúa – tấm màn bảo vệ cung thánh bị xé ra làm hai. Cái chết của Chúa Giêsu rõ ràng được diễn tả như là một biến cố vũ trụ và phụng vụ; nó đặc biệt đánh dấu khởi điểm của một thứ tôn thờ mới, ở nơi một đền thờ không phải bởi nhân tạo, vì chính Thân Thể của Chúa Giêsu tử nạn và phục sinh mới qui tụ chư dân lại với nhau, và liên kết họ bằng Bí Tích của Mình Máu Người.

Lời cầu nguyện của Chúa Giêsu vào lúc đau khổ ấy – “Lạy Cha, Con xin phó linh hồn Con trong tay Cha” – là một tiếng kêu cực kỳ và hoàn toàn tin tưởng vào Thiên Chúa. Lời cầu nguyện này diễn tả việc Người hoàn toàn ý thức rằng Người không hề bị bỏ rơi. Tiếng kêu đầu tiên - “Cha ơi”- nhắc lại những lời đầu tiên được ghi nhận của Người khi Người lên 12 tuổi. Vào lúc ấy, Người đã ở trong đền thờ Gia Liêm (Jerusalem) 3 ngày, nơi có tấm màn giờ đây bị xé ra làm hai. Và khi cha mẹ của Người bày tỏ nỗi quan tâm của các vị thì Người đã trả lời rằng: “Cha mẹ tìm Con làm chi? Cha mẹ không biết rằng Con cần phải ở lại nhà của Cha Con hay sao?” (Lk 2:49). Từ đầu đến cuối, cái hoàn toàn xác định những cảm thức của Chúa Giêsu, những lời nói của Người, những hành động của Người, đều là mối liên hệ đặc thù với Cha. Trên Thập Giá, Người hoàn toàn yêu thương sống mối liên hệ con cái với Thiên Chúa – đó là những gì tác động lời cầu nguyện của Người.

Những lời Chúa Giêsu phát ra sau lời kêu “Cha ơi” lập lại lời bày tỏ ở Thánh Vịnh 31: “Tôi phó linh hồn tôi trong tay Ngài” (câu 6). Tuy nhiên, những lời này không phải là một trích dẫn đơn thuần; trái lại, chúng cho thấy một quyết định mãnh liệt, đó là Chúa Giêsu “phó mình” cho Cha bằng hành đồng hoàn toàn trao nộp. Những lời này là một lời cầu nguyện “phó thác” tràn đầy tin tưởng vào tình yêu của Thiên Chúa. Lời cầu nguyện của Chúa Giêsu khi Người đối diện với tử thần là lời cầu nguyện thê thảm, như đối với hết mọi người, nhưng đồng thời, nó được thấm đẫm sâu xa an bình, xuất phát từ thái độ Người hoàn toàn tín thác vào Cha, cùng ý muốn của Cha trong việc phó nộp Bản Thân mình hoàn toàn cho Cha. Ở Vườn Gethsemane, lúc Người tiến tới cuộc đối chọi cuối cùng, cũng như tiến vào cuộc cầu nguyện thiết tha, và vào lúc sắp bị “trao nộp vào tay con người ta” (Lk 9:44), thì mồ hôi của Người đã trở nên “như những giọt máu lớn nhỏ xuống đất” (Lk 22:44). Thế nhưng, tâm can của Người hoàn toàn tuân theo ý muốn của Cha, và vì thế “một thiên thần từ trời” đã hiện ra an ủi Người (cf Lk 22:42-43). Giờ đây, vào giây phút cuối cùng của mình, Chúa Giêsu ngỏ cùng Cha bằng việc nói về những bàn tay mà Người thực sự trao phó hoàn toàn sự sống của Người. Trước chuyến đi lên Gia Liêm, Chúa Giêsu đã nhấn mạnh với các môn đệ của Người rằng: “Các con hãy cố mà hiểu lấy những lời này; vì Con Người cần phải bị nộp vào tay con người ta” (Lk 9:44). Giờ đây, khi sự sống sắp lìa bỏ Người, Người niêm ấn quyết định cuối cùng của mình bằng lời cầu nguyện, đó là Chúa Giêsu để cho mình “bị nộp vào tay con người ta”, nhưng Người phó linh hồn trong cả tay Cha nữa; như thế – như Thánh Ký Gioan khẳng định – nó được hoàn tất, tác động yêu thương cao cả được thực hiện cho tới cùng, cho tới tận cùng giới hạn, và thậm chí vượt ra cả ngoài giới hạn nữa.

Anh chị em thân mến, những lời Chúa Giêsu nói trên Thập Giá, vào những giây phút cuối cùng của cuộc đời Người sống trên trần gian, cống hiến những điểm thách đố cho lời cầu nguyện của chúng ta, thế nhưng, chúng cũng hướng nó đến một niềm tin tưởng an bình, cũng như đến một niềm hy vọng vững vàng. Chúa Giêsu, Đấng xin Cha tha cho những ai đóng đanh Người, kêu mời chúng ta tới tác động khó khăn của việc nguyện cầu, thậm chí cho những ai phạm đến chúng ta, những ai tác hại chúng ta, bằng việc biết tỏ ra luôn thứ tha, nhờ đó, ánh sáng của Thiên Chúa có thể chiếu rạng tâm can của họ; và Người mời gọi chúng ta trong lời nguyện cầu của mình, sống theo thái độ tình thương và tình thương Thiên Chúa tỏ ra đối với chúng ta: “Xin tha nợ chúng con như chúng con cũng tha kẻ có nợ chúng con”, như hằng ngày chúng ta đọc trong “Kinh Lạy Cha”. Đồng thời Chúa Giêsu là Đấng vào giây phút chết chóc cuối cùng phó mình hoàn toàn vào tay Thiên Chúa Cha, thông đạt cho chúng ta niềm tin tưởng rằng, cho dù các cuộc thử thách của chúng ta có khó khăn thế nào chăng nữa, cho dù các trục trặc của chúng ta có khốn khó đến mấy chăng nữa, cho dù nỗi khổ của chúng ta có nặng nề mấy đi nữa, chúng ta sẽ không bao giờ lọt khỏi vòng tay của Thiên Chúa, những bàn tay đã tạo dựng nên chúng ta, những bàn tay nâng đỡ chúng ta và dìu dắt chúng ta trên đường đời, vì chúng được hướng dẫn bởi một tình yêu vô cùng và trung tín. Xin cám ơn anh chị em.