Suy niệm

Sự Sống Chay Tịnh

Mùa Chay tuy được bắt đầu từ Thứ Tư Lễ Tro, nhưng chính Thứ Tư Lễ Tro này cùng với 3 ngày sau đó chỉ là một dạo khúc mở màn cho Mùa Chay, hay như là ngưỡng cửa để tiến vào Mùa Chay, thời điểm bao gồm 5 tuần lễ liền, mà tuần đầu tiên được mở màn với Chúa Nhật Thứ Nhất hôm nay.

Phụng Vụ Lời Chúa cho Chúa Nhật 1 Mùa Chay này có thể nói xoay quanh trục sống đức tin, căn cứ vào lời Chúa Giêsu phán trong bài Phúc Âm hôm nay, một lời liên quan đến việc sống đức tin, được Giáo Hội sử dụng cho "Câu Xướng Trước Phúc Âm: Mt 4,4b": "Người ta sống không nguyên bởi bánh, nhưng bởi mọi lời do miệng Thiên Chúa phán ra".

Thật vậy, ở Bài Đọc 1 được trích từ Sách Đệ Nhị Luật, việc dâng của đầu mùa nơi dân chúng là một hành động chẳng những bày tỏ lòng biết ơn mà nhất là bày tỏ niềm tin của họ vào Thiên Chúa, coi Ngài là Thiên Chúa chân thật duy nhất của họ, Đấng đã tỏ mình ra cho họ bằng việc giải phóng họ khỏi thân phận làm nô lệ ở Ai Cập. Đó là lý do Moisen đã truyền cho họ khi dâng lên Thiên Chúa của đầu mùa là của quí nhất thì, trước khi "đem đặt nó trước mặt Chúa là Thiên Chúa ngươi và sấp mình trước tôn nhan Người", phải thân thưa cùng Ngài như thể tuyên xưng đức tin của họ rằng: 

"Các người Ai-cập đã ngược đãi, hành hạ và bắt chúng con làm việc nặng nhọc. Chúng con đã kêu cầu Chúa là Thiên Chúa cha ông chúng con, và Chúa đã nghe lời chúng con, đã nhìn thấy cảnh thống khổ, cực nhọc và khốn cùng của chúng con. Chúa đã dùng bàn tay mạnh, cánh tay hùng, dùng những biến cố khủng khiếp và những dấu lạ phi thường mà dẫn chúng con ra khỏi Ai-cập. Chúa đưa chúng con đến đây, ban cho chúng con xứ này, một xứ chảy sữa và mật. Và vì thế, lạy Chúa, giờ đây con dâng tiến Chúa những của đầu mùa, hoa màu ruộng đất mà Chúa đã ban cho con".

Bài Đọc 2 hôm nay càng rõ nét đức tin là ý tưởng chính của phụng vụ Lời Chúa cho Chúa Nhật 1 Mùa Chay hơn nữa, như thể, qua Bài Đọc 2 được trích từ Thư Thánh Phaolô gửi Giáo đoàn Rôma này, Giáo Hội tự nhận thức và muốn nhắn nhủ con cái mình rằng phần rỗi của con người, ơn cứu độ của Kitô hữu là ở nơi đức tin của họ vào Chúa Kitô, chứ không phải là ở bánh ăn về thể lý là thứ dinh dưỡng chỉ có thể nuôi sống phần xác tạm thời, hay vào bánh ăn theo nghĩa bóng ám chỉ các việc con người làm như công khó của họ để chiếm hưởng ơn cứu độ. 

"Vì nếu miệng ngươi tuyên xưng Ðức Giêsu là Chúa, và lòng ngươi tin rằng Thiên Chúa đã cho Người từ cõi chết sống lại, thì ngươi sẽ được rỗi. Quả thế, tin trong lòng thì sẽ được công chính, tuyên xưng ngoài miệng sẽ được cứu rỗi. Vì Thánh Kinh đã có nói: 'Hễ ai tin vào Người sẽ không phải hổ thẹn'. Bởi lẽ không có sự phân biệt người Do-thái và Hy-lạp: Vì là cùng một Chúa của mọi người, Ngài rộng rãi đối với tất cả mọi người khẩn xin cùng Ngài. Vì mọi kẻ cầu khẩn Danh Ngài, đều được cứu độ".

Ở đây, qua đoạn thư này, Thánh Phaolô Tông Đồ Dân Ngoại đã minh nhiên nhấn mạnh đến 2 điểm chính yếu: 

1- Đức tin cứu độ bao gồm toàn diện hữu thể và đời sống của con người: "tin trong lòng thì sẽ được công chính, tuyên xưng ngoài miệng sẽ được cứu rỗi". Có nghĩa là tin trong lòng mà thôi chưa đủ, còn cần phải chứng thực bằng việc làm cụ thể bề ngoài tương xứng với niềm tin ấy nữa mới trọn vẹn và đích thực, mới được cứu độ. Tuy nhiên, việc làm của con người ở chỗ này chỉ là việc làm của đức tin, việc thể hiện đức tin, hơn là việc thuần nhân bản hay việc thuần nhân tạo, những việc mà nếu không có đức tin sẽ không thể nào làm nổi, như chịu tử đạo!

2- Đức tin cứu độ có tính cách công giáo, phổ quát và đại đồng: "không có sự phân biệt người Do-thái và Hy-lạp: Vì là cùng một Chúa của mọi người, Ngài rộng rãi đối với tất cả mọi người khẩn xin cùng Ngài. Vì mọi kẻ cầu khẩn Danh Ngài, đều được cứu độ". Nghĩa là đức tin cứu độ hoàn toàn do ân sủng thần linh, chứ không lệ thuộc vào việc cắt bì của dân Do Thái, như chủ trương của một số tín hữu Do Thái giáo trở lại Kitô giáo bấy giờ chủ trương, nhưng đã bị Thánh Phaolô kịch liệt bác bỏ trong Thư Galata và Công Đồng Chung Giêrusalem dứt khoát chối bỏ.

Bài Phúc Âm cho Chúa Nhật Thứ 1 Mùa Chay, dù là Chu Kỳ Phụng Niên Năm A, B hay C, bao giờ cũng là bài Phúc Âm về sự kiện Chúa Giêsu chay tịnh 40 ngày đêm trong hoang địa, như Bài Phúc Âm của Thánh ký Luca cho Năm C hôm nay: 

"Khi ấy, Chúa Giêsu được đầy Thánh Thần, liền rời vùng sông Giođan và được Thánh Thần đưa vào hoang địa ở đó suốt bốn mươi ngày, và chịu ma quỷ cám dỗ. Trong những ngày ấy, Người không ăn gì và sau thời gian đó, Người đói". 

Trước hết, qua hai câu Phúc Âm mở đầu bài Phúc Âm hôm nay, Thánh ký Luca cho chúng ta thấy việc Chúa Giêsu "vào hoang địa ở đó suốt bốn mươi ngày, và chịu ma quỷ cám dỗ. Trong những ngày ấy, Người không ăn gì" là việc do Chúa Thánh Thần tác động và thúc đẩy, chứ không phải là việc thuần nhân bản theo tự nhiên, như việc chay tịnh của các nhà tu hành ngoại giáo thời bấy giờ thuộc Phật giáo ở Ấn Độ hay Lão giáo ở Trung Hoa.

Việc chay tịnh "không ăn gì", chứ không phải chỉ kiêng cữ không ăn món này món kia mà thôi, và việc "không ăn gì" này không phải chỉ kéo dài 1 hay 2 ngày hoặc 1 tuần lễ 7 ngày liền, mà là suốt 40 ngày, một thời gian phải nói rằng quá sức tự nhiên của con người phàm nhân, mà nếu không phải là thần linh nhập thể, hay không có ơn Chúa đặc biệt, không ai trên trần gian này có thể làm nổi. Chính Chúa Giêsu là Vị Thiên Chúa hóa thân làm người thế mà cũng vẫn cảm thấy cái nhu cầu đòi hỏi của bản tính tự nhiên loài người: "sau thời gian đó, Người đói".

Và tên cám dỗ rất tinh khôn chỉ chờ có thế, chờ đến lúc yếu nhất của con người mới ra tay để nắm chắc phần thắng trong tay. Đó là lý do ngay sau câu "trong những ngày ấy, Người không ăn gì và sau thời gian đó, Người đói", Thánh ký Luca mới cho biết thêm cái hậu quả tai hại của một việc chay tịnh liều lĩnh quá sức mình như vậy có thể gây phản tác dụng, đưa đến một cơn cám dỗ đòi hỏi bất khả tránh và có thể bất khả chống cự: "Vì thế, ma quỷ đến thưa Người: 'Nếu ngươi là Con Thiên Chúa, thì hãy truyền cho đá này biến thành bánh đi'".

Thật vậy, thực tế thường cho thấy rằng con người cố gắng kiêng cữ không ăn món này không ăn món kia hoặc không ăn nhiều, nhất là những món mình thích lại hay gây bệnh hoạn, vì đang bị bệnh cần phải kiêng hay vì đề phòng không muốn lên cân v.v., theo tự nhiên, càng kiêng lại càng thèm, và càng thèm lại càng ăn nhiều hơn nữa, chính vì thế lại càng bệnh hay càng phì ra khó có thể giữ được thân hình theo lòng mong muốn! 

Trong trường hợp của Chúa Giêsu, cho dù bản tính tự nhiên đòi hỏi phải ăn sau một thời gian 40 ngày nhịn đói, Người chẳng những không ăn nhiều để bù lại hay lấy sức, hoặc không ăn ngay cho khỏi bị kiệt sức, vì nếu Người ăn ngay sau khi tên cám dỗ mời mọc vào chính lúc rất hợp tình hợp lý như thế: đói thì ăn, đâu có tội tình gì, trái lại, còn là một trách nhiệm cần phải giữ mạng sống của mình và sức lực của mình để phục vụ nữa. 

Thế mà Chúa Giêsu vẫn không ăn! Vì nếu Người ăn ngay lúc bấy giờ có nghĩa là Người nghe theo ma quỉ mà ăn, chứ không ăn theo tác động Thánh Linh thúc đẩy Người làm như lúc ban đầu, hoàn toàn không giống với trường hợp của Kitô hữu Giáo đoàn Galata đã bị Thánh Phaolô vừa nhắc nhở vừa khiển trách là họ bắt đầu bởi Thần Linh cuối cùng lại kết thúc bởi xác thịt (xem Galata 3:3).

Cho dù Người là Con Thiên Chúa, có thể biến đá thành bánh mà ăn, nhưng Người vẫn không làm, vì đã là Con thì phải làm theo ý Cha của mình, hơn là làm theo ý mình, dù Người có thể làm điều ấy (biến đá thành bánh) và có lý do chính đáng (vì đói) để làm như vậy. Nghĩa là Người Con Thiên Chúa nơi nhân vật Giêsu Nazarét chay tịnh 40 ngày trong hoang địa bấy giờ bị ma quỉ cám dỗ đã không thực hiện những gì Người làm được (theo quyền năng thần linh bẩm sinh) một khi Người không được làm (vì thân phận là người ở tư cách làm Con của Người).

Sau nguyên tội, Satan đã thống trị thế gian là thế giới loài người sa đọa này. Hắn biết rõ bản tính băng hoại của loài người. Bởi thế, hắn biết trong loài người có một số những con người phi thường nổi bật, chẳng hạn, về phái nữ, có cô thôn nữ Maria ở Nazarét, một người con gái đã khấn giữ mình trọn đời đồng trinh, giữa một thế giới Do Thái nữ giới cảm thấy nhục nhã nếu không sinh con, và rất mong muốn được trở thành mẹ của Đấng Thiên Sai. Hay về phái nam có nhân vật tiền hô Gioan tẩy giả đã có đời sống hoàn toàn dị biệt và trổi vượt nơi dân Do Thái.

Thế nhưng, hắn chưa bao giờ thấy một nhân vật nào trong loài người lại có thể chay tịnh 40 ngày như nhân vật Giêsu Nazarét bấy giờ. Vẫn biết trước nhân vật Giêsu Nazarét này đã có ít là 2 nhân vật khác cũng trải qua 40 ngay chay tịnh: trước hết là Moisen ở trên Núi Sinai trong thời gian hoàn tất Hai Bia Đá Lề Luật (xem Xuất Hành 34:28), thế nhưng bấy giờ Thánh Kinh cho biết "Moisen ở với Chúa" nên Moisen no thỏa Chúa, không cần ăn uống gì hết; sau nữa là Tiên Tri Elia, vị đã hành trình 40 đêm ngày lên Núi Horeb để gặp gỡ Thiên Chúa, nhưng vị tiên tri này cũng đã được Thiên Thần tẩm bổ cho 2 bữa ăn, đủ sức trước khi lên đường (xem 1Kings 19:7-8).

Bởi thế, hắn biết rằng hắn đã đụng độ với một tay cao thủ võ lâm, vừa mới lộ diện giang hồ, bề ngoài có vẻ tầm thường như một tay hành khất bần cùng, nhưng hình như lại có một nội công thật vô cùng thâm hậu không ai có và không ai bằng. Do đó, theo sự khôn ngoan sẵn có, hắn đã theo dõi thật kỹ lưỡng và cẩn thận từng hành vi cử chỉ và lời ăn tiếng nói của nhân vật mà hắn cho là nổi bật nhất trong cả loài người từ trước đến bấy giờ. Thế rồi, vào chính lúc hắn nghĩ rằng lợi thế nhất cho hắn và cũng là lúc yếu nhược nhất của đối thủ (đói), hắn đã xuất độc chưởng đầu tiên: "Nếu ngươi là Con Thiên Chúa, thì hãy truyền cho đá này biến thành bánh đi". 

Hắn tưởng rằng chỉ cần cái chưởng nhân tính đầu tiên ấy đã đủ đánh gục tên đối thủ vô cùng lợi hại này, vì hắn cho đối thủ của hắn chỉ là một con người tầm thường, đã đói thì phải ăn, không thể nào không ăn. Thế nhưng, hắn đã nhầm, đối thủ của hắn cao tay hơn hắn ngàn vạn lần, vẫn nhất định không để lộ chân tướng của mình là "Con Thiên Chúa" ra, như hắn đang cố ý dò xét một con người có thể chay tịnh 40 ngày như Người chắn hẳn có một nguồn gốc thần linh nào đó chứ không phải là một con người tầm thường. 

Câu Chúa Giêsu trả lời cho hắn rằng: "Có lời chép rằng: Người ta không phải chỉ sống bằng cơm bánh, mà còn bằng lời Chúa nữa" càng làm cho hắn tò mò hơn nữa về nhân vật mà hắn hồ nghi "là Con Thiên Chúa" này. Nếu nhân vật bị hắn cám dỗ không thể hóa đá thành bánh như hắn thử thách thì có thể chỉ là loài người thôi. Bởi thế, sau chưởng về cảm giác khoái lạc của thân xác, hắn đã tung ra một chưởng thứ hai cũng rất thích hợp với khuynh hướng tự nhiên của nhân tính, còn mạnh hơn chưởng thứ nhất nữa, đó là chưởng đánh ngay vào lòng tham lam vô đáy của con người: "Tôi sẽ cho ông hết thảy quyền hành và vinh quang của các nước này, vì tất cả những thứ đó là của tôi và tôi muốn cho ai tùy ý. Vậy nếu ông sấp mình thờ lạy tôi, thì mọi sự ấy sẽ thuộc về ông!"

Lần này cũng thế, cái chưởng vô cùng thâm độc của Satan đã từng làm mưa làm gió trên thế gian này từ trước đến bấy giờ của hắn cũng bị dội lại, khiến hắn bắt đầu cảm thấy choáng váng không biết đâu mà mò, vì hắn cứ tưởng rằng cùng lắm đối thủ của hắn là loài người thuần túy chỉ chịu được hai chưởng là hết cỡ, là tối đa, hóa ra tay cao thủ này vẫn không bị hề hấn gì, vẫn "trơ như đá vững như đồng": "Có lời chép rằng: Ngươi phải thờ lạy Chúa là Thiên Chúa ngươi và chỉ phụng thờ một mình Người thôi".

Bởi thế, hắn đã phải đặt lại vấn đề "nếu người là Con Thiên Chúa" như lúc ban đầu, chứ không dám khinh thường địch thủ nữa. Lần này, hắn tung một thứ chưởng có vẻ vừa thần lực vừa thần tốc hơn hai chưởng trước để kết thúc trận đấu chưa từng có trên thế gian này, ở chỗ, hắn tấn công thẳng vào nguồn gốc thần linh của đối thủ, nghĩa là tấn công ngay vào thần tính của Chúa Giêsu, bằng cách sử dụng cả một lời thánh kinh hết sức chân thực cho chước cám dỗ bí hiểm thâm độc của hắn nữa, lời thánh kinh này cũng ở trong Bài Đáp Ca hôm nay (câu 2 và 3), vì hắn thấy rằng cả hai lần vừa rồi đối thủ của hắn luôn sử dụng vũ khí vô địch là Lời Chúa: "Nếu ông là Con Thiên Chúa, thì hãy gieo mình xuống, vì có lời chép rằng: 'Chúa sẽ truyền cho Thiên Thần gìn giữ ông!' Và còn thêm rằng: 'Các vị đó sẽ giơ tay nâng đỡ ông khỏi vấp phải đá'".

Rất tiếc, lời thánh kinh bị hắn lạm dụng bằng cách dẫn giải sai lạc ý nghĩa của lời ấy đã đụng vào nhân vật đối thủ thần bí này của hắn, như thể đụng vào một tảng đá, đến độ lời thánh kinh ấy đã tóe cả lửa ra, nhờ đó ý nghĩa của lời thánh kinh này đã được sáng tỏ hơn bởi chính lời thánh kinh được Chúa Giêsu trích dẫn: "Có lời chép rằng: Ngươi đừng thử thách Chúa là Thiên Chúa ngươi!". 

Thế là tên cám dỗ Satan đã hoàn toàn thảm bại, một thảm bại vô cùng nhục nhã chua cay chưa từng xẩy ra với một tên chúa tể trần gian như hắn nơi thế giới loài người sa đọa này. Tuy nhiên, hắn vẫn chưa chịu thua, vì hắn chưa biết được rõ ràng và chính xác nguồn gốc của nhân vật đối thủ hầu như vô địch ấy của hắn. Tên đối thủ của hắn vẫn tầm thường làm sao ấy, chẳng có gì là đầy uy quyền và rất oai phong như tính kiêu căng ngạo mạn của hắn vẫn tưởng về một Người "Con của Thiên Chúa". Bởi thế, Thánh ký Luca đã kết thúc bài Phúc Âm hôm nay rằng: "Sau khi làm đủ cách cám dỗ, ma quỷ rút lui để chờ dịp khác". 

Đúng thế, Satan đã "làm đủ cách cám dỗ" mà vẫn bị thảm bại, ở chỗ, hắn vẫn không làm sao có thể biết được nguồn gốc bí nhiệm của nhân vật Giêsu Nazarét bề ngoài hết sức tầm thường ấy. Các "cách cám dỗ" được cho là "đủ" mà Satan vốn là "tên cám dỗ cả thế gian" (Khải Huyền 12:9) đã sử dụng để tấn công Chúa Giêsu hầu có thể biết được đích xác thân thế của Người, theo thứ tự như sau:

Trước hết, hắn tấn công vào nhân tính của Người, cả về phần xác (khoái lạc) lẫn tâm thần (tham lam) của Người, xem Người có giống như mọi phàm nhân khác hay chăng, ở chỗ đói ăn và tham lam của cải trần gian, thì như thế tất nhiên Người không phải là "Con Thiên Chúa"; sau đó hắn tấn công vào thần tính của Người (quyền năng / kiêu căng) xem Người có phải là "Con Thiên Chúa" hay chăng, ở chỗ hắn thách thức Người tỏ quyền năng thần linh của Người ra, và nếu Người tỏ quyền năng ra thì Người quả thực là "Con Thiên Chúa", và như thế là Người trúng kế của hắn, và thua hắn, để rồi cuối cùng Người cho dù quyền năng hơn Satan vẫn không phải là Con của Thiên Chúa, bởi Con Thiên Chúa không thể nào lại bị Satan đánh lừa và bị thua Satan như vậy!

Ba chước cám dỗ này của Satan để thử thách Chúa Giêsu trong Bài Phúc Âm hôm nay liên quan đến 3 thù của con người, theo thứ tự của 3 chước cám dỗ trong Bài Phúc Âm hôm nay: xác thịt (khoái lạc), thế gian (tham lam) và ma quỉ (kiêu căng). Đó là lý do đời sống tu trì đã phải khấn giữ 3 lời khấn hoàn toàn ngược lại với ba khuynh hướng tự nhiên hay ba chước cám dỗ cũng là ba kẻ thù này: lời khấn khiết tịnh (phản với xu hướng / cám dỗ / kẻ thù xác thịt ham khoái lạc hưởng thụ), lời khấn thanh bần (phản với xu hướng / cám dỗ / kẻ thù là thế gian đầy những tham lam của cải giầu sang phú quí), và lời khấn vâng lời (phản lại với xu hướng / cám dỗ / kẻ thù ma quỉ là kiêu căng tự ái chỉ muốn làm theo ý riêng của mình như thể mình là chủ tể).

Phải, đó là lý do Thánh Gioan Tông Đồ, trong Thư Thứ Nhất của mình, ngài đã khuyên bảo và cảnh giác thành phần Kitô hữu con cái thân yêu của ngài phải đề phòng 3 khuynh hướng tự nhiên của thế gian được coi như ba thù của chung con người và của riêng Kitô hữu như sau:

"Anh em đừng yêu thế gian và những gì ở trong thế gian. Kẻ nào yêu thế gian thì nơi kẻ ấy không có lòng mến Chúa Cha, vì mọi sự trong thế gian là thèm khát của xác thịt (khoái lạc - chước cám dỗ thứ nhất), dục vọng của đôi mắt (tham lam - chước cám dỗ thứ hai) và phô trương của cuộc sống (kiêu căng - chước cám dỗ thứ ba), tất cả những cái đó không phát xuất từ Chúa Cha, nhưng phát xuất từ thế gian" (1Gioan 2:15-16).

Muốn thắng được các chước cám dỗ vô cùng thâm hiểm và độc hại của Satan cùng bọn tà thần của hắn, tự bản thân của mình, con người hoàn toàn bất khả, tuyệt đối không thể, nhất là trong chính bản thân của họ lại vốn đã có sẵn mầm mống sự chết do hắn gieo vào ngay từ ban đầu (xem Gioan 8:44) qua nguyên tội, thì chỉ có đức tin mới khả dĩ thắng được 3 thù này mà thôi: "Mọi kẻ đã được Thiên Chúa sinh ra đều thắng được thế gian. Và điều làm cho chúng ta thắng được thế gian đó là lòng tin của chúng ta. Ai là kẻ thắng được thế gian, nếu không phải là người tin rằng Đức Giê-su là Con Thiên Chúa?" (1Gioan 5:4-5).

Đó là nội dung của Bài Đáp Ca hôm nay, một Bài Đáp Ca chất chứa những tâm tình và tâm nguyện của những ai tin tưởng vào Thiên Chúa, những ai theo gương Chúa Giêsu không sống nguyên bởi bánh mà còn bởi mọi lời do miệng Thiên Chúa phán ra, nhờ đó họ được Ngài chở che, bênh đỡ và giải thoát:

1) Bạn sống trong sự che chở của Ðấng Tối Cao, bạn cư ngụ dưới bóng của Ðấng Toàn Năng. Hãy thưa cùng Chúa: Chúa là chiến luỹ, nơi con nương náu, lạy Chúa con, con tin cậy ở Ngài. 

2) Tai nạn không đến gần được bạn, và oan ương không bén mảng tới nhà bạn ở. Vì Chúa ra lệnh cho các Thiên Thần Ngài săn sóc bạn, để chư vị đó gìn giữ bạn trên khắp nẻo đường. 

3) Chư vị đó bồng bế bạn trên tay, để bạn khỏi vấp chân vào đá. Trên mình hổ mang, rắn lục bạn bước đi, bạn đạp chân trên sư tử và giao long. 

4) Vì người quý mến Ta, Ta sẽ giải thoát cho, Ta sẽ che chở người bởi lẽ người nhìn biết danh Ta. Người sẽ kêu cầu Ta và Ta sẽ nhậm lời, Ta sẽ ở cùng người trong lúc gian truân, Ta sẽ cứu gỡ và làm vinh dự cho người.