|
Khen, chê là những công cụ để giáo dục trẻ em tương đối phổ
biến. Để việc khen chê hiệu quả, không thể theo cảm tính mà cần
có sự nhìn nhận, đánh giá nghiêm túc.
Từ khi còn bé cho đến lúc đi học phổ thông, trẻ thường được nghe
những câu khen chê mang hàm ý so sánh như:
- Con ăn nhanh hơn bạn A rồi, giỏi quá!
- Con của ba thông minh quá. Con lúc nào cũng là số 1 của lớp.
- Tại sao học kỳ này lại thụt lùi sau thằng B hả? Học hành kiểu
gì thế?
- Mày chỉ cần học bằng một nửa của chị hai là được rồi. Sao lại
kém thế hả con?
Liệu phụ huynh đã suy nghĩ tác dụng của những câu nói này chưa,
hay chỉ là câu nói theo cảm xúc lúc đó.
Tự cao hay tự ti?
Dù đứa trẻ có thành tích thế nào đi nữa, chúng vẫn cần được tôn
trọng và khích lệ. Những đứa trẻ thường được khen là thông minh
số một, là hơn bạn, điều gì sẽ xảy ra với chúng sau đó?
Thích được khen tặng là tâm lý chung của mọi người. Trẻ em cũng
vậy. Tuy nhiên, trẻ được đánh giá cao hơn bạn bè lâu ngày sẽ dần
hình thành sự phân biệt rằng: nó giỏi, còn những đứa khác dở hơn
nó. Trẻ sẽ dễ thỏa mãn, sinh tâm lý tự cao, coi thường bạn bè.
Dễ thỏa mãn, tin rằng thành tích của mình là nhờ thông minh dễ
làm cho trẻ thiếu nỗ lực cho việc học. Những đứa trẻ này thường
khó duy trì kết quả học tập cao.
Với những em chưa có thành tích tốt, liệu cách dạy con theo kiểu
“khích tướng” có mang lại hiệu quả? Khi bị động đến lòng tự ái,
có thể trẻ không thể hiện sự phản kháng nhưng vẫn cảm thấy bị
tổn thương. Đây là một dạng bạo lực về tinh thần.
Trẻ bị chê thường xuyên sẽ tin rằng mình là đứa kém cỏi, sinh ra
nản lòng, mất ý chí phấn đấu. Bé bắt đầu thấy tự ti, ghen ghét
người được so sánh. Khen hay chê theo kiểu so sánh đều không
mang lại sự cải thiện thành tích học tập. Trái lại, nó còn để
lại hậu quả tâm lý không tốt. Nhiều trường hợp, đứa trẻ vì sợ áp
lực sẽ dẫn đến gian dối thành tích để khỏi bị trách mắng.
Nhà vật lý học nổi tiếng Thomas Edison đã từng nói: "Thiên tài
là một phần trăm của trí não và chín mươi chín phần trăm của máu
và mồ hôi". Nỗ lực cá nhân mới là yếu tố chủ yếu quyết định kết
quả chứ không phải vốn thông minh sẵn có. Tôn vinh sự nỗ lực mới
giúp con tiến bộ.
Yếu tố thông minh trời cho là không thể cải thiện được. Đứa trẻ
tin rằng kết quả của mình là do mình thông minh hay không thông
minh đều dẫn đến kết quả tiêu cực.
Thay vì khen "Con thông minh quá!" Ba mẹ có thể nói: 'Ba mẹ rất
tự hào vì con đã nỗ lực rất nhiều để đạt kết quả này!"... Không
nên chờ đợi kết quả lớn rồi mới khen. Hãy quan sát và khen từng
sự nỗ lực tiến bộ nhỏ của bé. Khi bé nhận thấy sự cố gắng được
đánh giá cao thì sẽ không ngừng nỗ lực hơn nữa. Kết quả tốt hơn
sẽ là điều tất yếu. |