Cách nào để những nguyên tắc bạn
đặt ra mỗi khi con mắc lỗi đạt hiệu quả tốt nhất? Thực sự là các
sách lược cần phải thay đổi liên tục để phù hợp với sự phát
triển của trẻ.
Mặc dù nhiều người thường đánh
đồng “nguyên tắc” với “trừng phạt” nhưng nguyên tắc cơ bản để
xây dựng các quy định là bày tỏ tình yêu đối với trẻ. Dưới đây
là chia sẻ của nhà tâm lý học Susan Stiffelman trong việc xây
dựng các nguyên tắc cho tuổi chập chững, trẻ nhỏ, tuổi dậy thì:
3 yếu tố cấu thành định hướng
Phản ứng của con cái trước những nỗ lực mang tính định hướng của
cha mẹ chủ yếu là: phục tùng tuyệt đối, chống đối ra mặt và đối
phó. Một trong những phản ứng này chắc chắn sẽ xảy ra khi trẻ
buộc phải làm những gì chúng không muốn làm. Những phản ứng này
sẽ phát triển thành tính cách đứa trẻ nếu cha mẹ quá cứng nhắc
và bảo thủ.
Vậy nên, một trong những điều kiện tiên quyết để trẻ tự nguyện
hợp tác là cần tạo ra được sự liên hệ chặt chẽ giữa cha mẹ và
con cái. Một yếu tố quan trọng khác khi rèn rũa trẻ là cần có sự
rõ ràng, nghiêm túc tuyệt đối trong vai trò người dẫn dắt. Bởi
trẻ rất nhanh biết cách tận dụng những sơ hở của cha mẹ để bất
tuân các quy định. Chẳng hạn như khi cố gắng giải thích hay
thuyết phục trẻ làm theo một việc nào đó thể hiện rõ sự thiếu
nhất quán của bạn thì quyền năng làm cha mẹ sẽ bị suy giảm
nghiêm trọng ở những lần tiếp theo.
Giảm bớt sự thất vọng ở trẻ
Một điều cơ bản là cha mẹ cần giúp trẻ dịu bớt đi sự thất vọng
do chúng phải làm những điều chúng không thích.
Những hoạt động kiểu như phải ngừng chơi game để làm bài tập ở
nhà, hoặc đi ngủ trong khi những người khác vẫn thức sẽ làm trẻ
bất mãn. Vì thế, việc hạn chế tối đa những xung đột này sẽ giúp
giảm thiểu sự ấm ức hay chống đối của trẻ.
Vì là thuyền trưởng chèo lái con tàu cuộc sống của trẻ nên nhất
thiết cha mẹ phải là hoa tiêu chỉ lối, nắm được tâm lý lứa tuổi
của con; có 1 thái độ bình tĩnh, đúng mực và nói năng mạch lạc…
để tạo ra sự hợp tác, đồng thuận cho dù trẻ chẳng hề thích đi đổ
rác hay chẳng muốn ngừng trêu tức con chó nhà hàng xóm.
Các nguyên tắc cơ bản cho từng độ tuổi
Tuổi chập chững: Tránh trừng phạt trẻ bằng sự im lặng vì
điều này sẽ tạo ra sự lo lắng và tình trạng phụ thuộc. Tuy
nhiên, cũng không nên rầy la hay trừng phạt khi trẻ không vâng
lời. Cách tốt nhất là suy nghĩ xem làm thế nào để trẻ không tiếp
xúc với những yếu tố khiến bé có hành vi như vậy.
Với một đứa trẻ đang đói, mệt hay đang bị kích động quá mức thì
sự quát mắng hay trừng phạt chỉ làm tình hình thêm tồi tệ. Nếu
bé làm sai, hãy nói cho trẻ biết bằng những lời lẽ tích cực, âm
vực nhỏ nhẹ: “Con túm đuôi Kitty như vậy sẽ làm nó đau đấy” Và
biết khen ngợi đúng lúc, khuyến khích những hành vi đúng của trẻ
như: “Mẹ rất vui khi con chơi với Kitty nhẹ nhàng như vậy. Mẹ
cũng rất yêu con mèo này!”.
Trẻ nhỏ: Những cuộc thảo luận của cả gia đình là cách tốt
nhất để thiết lập các thói quen sinh hoạt, công việc nhà cũng
như hiểu rõ các mong đợi của mọi thành viên trong gia đình.
Suy nghĩ cách tạo ra sự thay đổi ở trẻ như trẻ biết tự ăn cá,
quét hành lang hay gấp quần áo... điều này sẽ giúp trẻ phát
triển các kỹ năng tự chịu trách nhiệm.
Thay vì vào những hành vi không tốt của trẻ (đay nghiến, nhắc đi
nhắc lại lỗi lầm hay trừng phạt), hãy yêu cầu trẻ làm một việc
gì đó để chuộc lỗi.
Nói với trẻ về hành vi chưa ngoan của chúng bằng trái tim chứ
không phải khối óc: “Mẹ không thể diễn tả với con rằng rằng mẹ
sẽ cảm thấy bớt căng thẳng như thế nào khi về nhà và nhìn thấy
con đang làm bài tập ở nhà. Cảm ơn con trai!”.
Tuổi 12: Vì là giai đoạn trẻ chuẩn bị bước vào tuổi thiếu
niên nên trẻ rất thích vượt ra ngoài tầm kiểm soát của cha mẹ
vốn đã được duy trì từ nhỏ.
Vậy nên, cha mẹ cần thể hiện sự tin tưởng khi đưa ra 1 yêu cầu
(sử dụng ít từ nhất) và đừng có theo dõi xem liệu trẻ có làm
việc bạn yêu cầu hay không.
Tránh những cuộc đối đầu tay đôi, nghe trẻ nói khi chúng không
hoàn thành nhiệm vụ. Tránh những cơn thịnh nộ khi tranh luận
cùng trẻ.
Tuổi teen: Để trẻ dễ tiếp thu, hãy yêu cầu trẻ đưa ra ý
kiến về việc nên uống bao nhiêu bia/r*** trong những buổi tiệc
để có thể trở về nhà học bài, chỉ nghe mà không ngắt lời hay
phán xét.
Nói với trẻ bằng thái độ tôn trọng và thành thật để hiểu rõ hơn
quan điểm của trẻ về những sự việc xảy ra trong cuộc sống của
chúng.
Không dễ để chơi trò “tuân thủ kỷ luật” đạt được kết quả mong
muốn nhưng đó thực sự là quyền lợi và trách nhiệm của các bậc
cha mẹ nếu muốn con cái mình thành công và khỏe mạnh khi trưởng
thành. |