Bất
cứ một tình huống nào không mấy tốt đẹp giữa bố mẹ và con cái
đều đến từ cả hai phía. Sự rối loạn là kết quả của sự xung khắc
giữa hai bên. Nếu một bên rút lui, bên kia không thể tiếp tục.
Nếu bố mẹ rút lui khỏi chiến trường, đứa trẻ sẽ không còn đối
tượng để chiến đấu, cũng như để chiến thắng. Không còn ai để làm
chủ. Cánh bườm đã rút lui khỏi gió.
Mỗi
buổi tối vào lúc 7 giờ rưỡi trận chiến thường xảy ra. Cu Nguyên
4 tuổi là kẻ luôn gây chiến.
-
Nguyên, đi ngủ! Đã đến giờ rồi, bà mẹ gọi.
-
Chưa, con chưa buồn ngủ, cậu bé trả lời.
-
Nhưng đã đến giờ đi ngủ rồi.
-
Chờ một chút, sau khi con sơn xong bức tranh đã.
-
Con đi ngay bây giờ. Con có thể làm tiếp ngày mai.
Trong lúc bà mẹ cố gắng thu dọn, cậu bé hét lên và gom những cây
bút chì màu vào khủy tay, không cho mẹ thu nhặt. Bà mẹ do dự,
không muốn đánh, liền bảo:
-
Được, con làm xong đi.
Cu
bé chú tâm vào sách, mỉm cười ở khóe miệng. Bà mẹ ngồi xuống
giường chờ đợi. Cây bút chì của nó di chuyển càng lúc càng chậm.
Bà mẹ không kiên nhẫn được nữa.
-
Con không được kéo dài ra đó. Nào, hãy làm cho xong ngay.
-
Con muốn làm nó thật đẹp. Con phải làm cẩn thận, cậu bé đáp lại.
Bà
mẹ chờ một chặp, rồi sau đó bắt đầu thu dọn những cây bút chì
không cần dùng nữa. Cậu bé phản đối. Bà mẹ lại nhấn mạnh. Cậu bé
để bà mẹ thu dọn, và chọc bà bằng cách giữ lại hoặc giả vờ làm
mất một vài cây. Một khi mọi sự được thu dọn xong, cậu bé tìm
cách khác để nán lại. Nó kéo dài giờ trong nhà tắm, chơi trên
giường, hoặc đi uống nước. Cuối cùng, bà mẹ kéo nó vào phòng,
đoạn bà trở lại phòng xem tivi. Một ít phút sau, cậu bé dậy và
đi ra nhà tắm, và rồi muốn hôn một cái hôn trước khi đi ngủ. Vào
9 giờ tối, nó vẫn còn động đậy. Bà mẹ nổi giận và đập cho. Cu bé
khóc to. Ông bố đến cữa và rầy mẹ nó.
-
Mẹ không thấy lý do tại sao con cứ phải làm như vậy mỗi tối.
Nguyên, câm miệng lại! Leo lên giường và ngủ đi.
Cuối cùng mọi sự yên tĩnh.
Mục
đích của cu bé là xem ai là kẻ có quyền hành? Nó cho thấy khả
năng của nó và đưa mẹ nó đi vào cuộc chiến. Nó càng được củng cố
để tin vào sức mạnh của riêng nó bởi chính mẹ nó, người cố gắng
áp đặt nó nhưng rồi lại nhường bước. Cậu bé nên đi ngủ. Nhưng bà
mẹ không biết cách làm cho nó đi.
Có
nhiều cách để giải quyết vấn đề nầy. Một là rút lui khỏi tình
trạng xung đột. Chẳng hạn, người mẹ và người cha có thể đạt được
thỏa thuận như làm một cái gì. Sau đây là một trong số những
trường hợp đó. Chúng ta hãy xem nó ra thế nào?
Suốt giờ chơi buổi chiều, bà mẹ nói với cậu bé Chính:
- Tám giờ tối là giờ đi ngủ. Mẹ sẽ nói cho con khi đến giờ đi
tắm. Bố và mẹ sẽ nói với con “chúc ngủ ngon” lúc tám giờ. Sau
đó, bố mẹ sẽ không còn quan tâm điều mà con làm.
Lúc
bảy giờ rưỡi bà mẹ bắt đầu chuẩn bị nước tắm và gọi nó. Cu bé
trả lời:
-
Con muốn chơi một chút nữa
-
Nước tắm đã sẵn sàng, bà mẹ đáp lại và đi vào phòng đọc báo.
Tám
giờ, bố và mẹ đi vào phòng của cậu bé. Cậu bé vẫn còn chơi.
-
Chúc con ngủ ngon, cưng của bố.
Ông
bố bồng nó lên, ôm hôn nó, và nói:
-
Gặp lại con vào buổi sáng. Chúc con ngủ ngon. Cưng nhé!
Bà
mẹ cũng hôn nó. Bố mẹ trở lại phòng đọc báo và mở tivi.
-
Nhưng con chưa có tắm. Cu bé la lên và chạy vào phòng tivi.
Bố
mẹ hành động dường như cậu bé đã buồn ngủ. Cậu bé leo lên đùi mẹ
và thỏ thẻ với mẹ:
-
Con muốn tắm, mẹ ơi!
-
Anh ơi! Chúng ta rang một ít hột bắp, bà mẹ vừa nói vừa đứng dậy
để cho cậu bé chùi xuống khỏi vế bà.
Cậu
bé làm mọi sự mà nó nghĩ ra để lôi kéo sự chú ý. Cậu bé hét lên,
nhảy cững, kéo chân bố mẹ nhưng không có kết quả. Cuối cùng nó
đi vào phòng và thay đồ ngủ. Đoạn nó trở ra xin bố mẹ cột cho đồ
ngủ. Bố mẹ say sưa coi tivi và hành động dường như nó đang ở
trong phòng và đang ngủ ngon. Chín giờ rưỡi, cậu bé leo lên
giường mà không ai giúp cả, với bộ đồ ngủ không cột, nó khóc một
mình rồi ngủ yên.
Bố
mẹ rất cứng rắn. Họ đã nói lời “chúc ngủ ngon” và rồi chỉ có
trách nhiệm đối với điều mà họ sẽ phải làm. Họ rút lui và để cậu
bé nơi chiến trường. Cu bé cố gắng làm cho bố mẹ dấy mình vào
cuộc chiến. Nó muốn đánh động lòng thương xót của bố mẹ bằng
cách khóc. Nhưng bố mẹ vẫn giữ vững cứng rắn. Cách huấn luyện
mới đã bắt nó thay đổi từ căn bản sự quan hệ của đứa trẻ với bố
mẹ và trật tự. Đêm hôm sau, cậu bé sẵn sàng cho mẹ tắm và hai mẹ
con cùng chung tận hưởng nửa giờ đồng hồ với nhau. Tám giờ tối,
bố mẹ đưa cậu bé vào phòng, chúc cậu ngủ ngon và rời phòng nó.
Nếu một ít phút sau đó, đứa bé ngồi dậy và đi vào phòng tắm, đòi
uống nước và đòi hôn nữa, bố mẹ nên hành động như thể nó đã đi
ngủ. Bấy giờ nó sẽ đi trở lại vào phòng ngủ. Chỉ trong vòng một
tuần, cậu bé chấp nhận tám giờ tối là kết thúc ngày của nó để đi
ngủ.
Một
cách khác để tránh sự tranh chấp quyền hành là giữ thái độ cứng
rắn và yên lặng trong khi đưa cậu bé 4 tuổi đi vào, không cần
nói gì cả, nắm tay nó vào giờ thích hợp, giúp nó cởi đồ, và tắm
cho nó, nhưng phải ý tứ khi nó quậy; sau đó, cho nó vào giường
và khóa cữa lại.
Cô
bé Mai Lan 3 tuổi rưỡi chạy vào bếp trong lúc má nó đang nấu đồ
ăn tối, nói:
-
Má mi, con muốn uống nước, cô bé lè nhè.
-
Không được lè nhè nhé! Không cho con gì cả cho tới khi con biết
xin cách lịch sự.
Cô
bé càng lải nhải hơn:
-
Nhưng con muốn uống nước.
-
Mẹ không chịu được sự lè nhè như thế. Con phải ngưng ngay nhé!
Cô
bé vẫn nhè, ôm chân mẹ và dấu mặt.
-
Con có muốn xin cách lịch sự không?
-
Cho con uống nước mẹ! Cô bé vẫn lè nhè.
-
Đây cho con. Bà mẹ đi lấy nước.
Chúng ta đã được nghe nói: tất cả mọi đứa trẻ đều muốn lè nhè.
Chúng ta đã được khuyên phải kiên nhẫn và chúng sẽ lớn lên. Tuy
nhiên, không cần thiết phải chịu lải nhải mãi. Cô bé cho thấy
sức mạnh làm điều nó muốn. Bà mẹ ra lệnh: ngưng ngay. Nhưng cô
bé vẫn tiếp tục và bà đã nhân nhượng.
Đó
là điều chúng ta có thể làm. Chúng ta có thể từ chối đáp lại cái
đòi hỏi lè nhè của đứa bé. Nhưng chúng ta phải rút lui, mà không
nói. Chúng ta chắc chắn phải nhường nếu đứng ở đó như một mục
tiêu đã sẵn để bị tấn công. Bà mẹ phải từ từ huấn luyện. Bà có
thể tắt bếp ga và đi vào phòng tắm.
Chúng ta gọi điều đó là kỷ thuật phòng tắm. Đây là một nơi trong
nhà biểu tượng cho sự riêng tư. Đó là một sự rút lui lý tưởng
nhất. Chúng ta nên có mấy tờ báo để trong đó cho những lúc như
vậy và một radio để làm át tiếng động. Mỗi lần cô bé lè nhè, bà
mẹ chui vào phòng tắm. Bà không cần nói gì cả. Cô bé có thể thay
đổi giọng ngay.
-o0o-
Bà
mẹ nghe tiếng động trong bếp nên bà đi xem thử. Bà khám phá ra
cậu bé Bình 4 tuổi leo lên bàn đang vói lấy thẩu kẹo đặt trên
giá.
-
Con không được ăn kẹo bây giờ, Bình ơi. Gần đến giờ ăn rồi.
Nói
rồi bà mẹ bồng nó xuống.
-
Con muốn kẹo bây giờ, Cu bé hét.
-
Không được con ơi. Mẹ làm bữa ăn trưa cho con bây giờ.
Cậu
bé thét lên:
-
Mẹ, con muốn kẹo.
-
Bình, con không được hư.
Cậu
bé nằm trên sàn thét to và giãy dụa.
-
Con có muốn mẹ đánh không? Bà mẹ nổi cơn rồi đó.
-
Con ghét! Con ghét!
-
Bình, sao con nói vậy?
Cậu
bé càng làm dữ.
-
Bình, yên ngay! Đây, mẹ cho con một cái kẹo. Nào, im ngay!
Cậu
bé dần dần nhỏ giọng và cuối cùng lấy mẫu kẹo mà mẹ nó đưa cho
nó.
Thoạt đầu, người mẹ khước từ nhưng rồi cậu bé áp lực, bà nhường
nhịn. Cậu bé thắng cuộc tranh chấp và củng cố niềm tin vào sức
mạnh của cậu. Bà mẹ có thể làm cho cơn giận của cậu bé vô hiệu
bằng cách rút lui khỏi hiện trường. Hãy cất kẹo đi và đi vào
phòng tắm ngay tiếng la hét đầu tiên của nó. Hãy để cậu bé khóc
la trong sự vô ích. Không có sự giận dữ nào có ý nghĩa khi không
có khán giả.
Bà
mẹ và cậu bé Huy 5 tuổi đi thăm một người bạn vào chiều hôm đó.
Cậu bé thích thú thăm viếng đứa con trai của người bạn mẹ. Cậu
bé chưa muốn về nhưng vì ép buộc phải về nên đã nổi trận lôi
đình, suốt buổi ăn tối, cậu rời phòng ăn vào phòng tắm. Thói
quen trong gia đình là nếu ai rời phòng ăn họ không thể trở lại.
Trong lúc cậu bé rời bàn, người mẹ thuật lại với người cha về
cuộc thăm viếng. Ông ta hiểu. Bà mẹ dọn cất đĩa của cậu bé. Cậu
bé trở lại. Khi cậu bé không thấy đĩa của cậu nữa, cậu lăn mình
trên sàn nhà nằm vạ bắt chước như bạn cậu. Người mẹ và người bố
vẫn tiếp tục ăn tối dường như cậu bé không có ở đó. Họ nghe cậu
bé lẩm bẩm: “Đĩa con đâu?” Nhưng họ không quan tâm tới.
Cô
bé Thùy Vân mới sinh được 10 tháng, đang bò trên sàn nhà trong
khi bà mẹ ũi quần áo. Ũi xong bà mẹ đặt nó vào trong xe của nó.
Nó phản kháng và khóc. Bà mẹ phớt lờ đi, nhưng cô bé ngã người
ra phía sau, giãy dụa, và khóc ré lên. Bà mẹ đi vào phòng tắm.
Mười phút sau, bà trở lại thấy cô bé chơi với cái banh của nó.
Ngay cả mới 10 tháng tuổi, nó cũng có cách của nó. Bà mẹ đang
huấn luyện cô bé chấp nhận trật tự. Bà mẹ kính trọng sự quyết
định của cô bé cố gắng làm trận và bà đã nhường chiến trận cho
cô bé, nhưng không chú ý, cũng không chìu theo ý nó.
Rút
lui khỏi tình trạng xung khắc là một phương cách tốt nhất. Điều
đó không có nghĩa là rút lui khỏi đứa bé. Tình yêu, tình cảm, và
sự thân thiện vẫn tiếp tục. Rút lui vào lúc xung đột giúp giữ
được tình thân. Khi một đứa trẻ làm mình bực tức, chúng ta
thường cảm thấy xa cách, chúng ta có khuynh hướng muốn đập cho
một trận. Sự thù nghịch trên cả hai phía làm thiệt hại lớn cho
sự quan hệ. Khi chúng ta biết khéo léo trong sự rút lui tức
khắc, chúng ta thấy rằng con cái chúng ta đáp lại trong sự bất
ngờ. Vì trong con người luôn có ước vọng “muốn thuộcvề”, chúng
sẽ cảm thấy một chiến trận trống không vô nghĩa. Điều đó không
làm cho chúng thay đổi thái độ, tránh làm trận. Nhưng một khi sự
thực hành nầy được thực thi trong gia đình, con trẻ rất nhanh
cảm thấy được những giới hạn của chúng. Nếu chúng đi quá giới
hạn và cha mẹ rút lui khỏi tình thế, một cách nhanh chóng con
trẻ cũng quên đi sự xung khắc và cũng tỏ cho thấy sự ước muốn
cộng tác trở lại. Vì sự huấn luyện con cái cộng tác là mục đích
của chúng ta, chúng ta có một tiến trình tuyệt vời nhờ đó có thể
mang đến sự cộng tác.
Khó
thấy được tiến trình nầy đúng như thế nào. Mới nhìn thì dường
như chúng ta đang để cho con trẻ xếp đặt một cái gì. Tuy nhiên,
nếu chúng ta nhìn kỹ hơn vào động lực của đứa trẻ, chúng ta khám
phá ra rằng trong hầu hết những tình cảnh xung khắc, nó muốn sự
chú ý của chúng ta hoặc muốn lôi chúng ta vào sự đọ sức với nó.
Nếu chúng ta cho phép chúng ta làm như thế, chúng ta đi vào con
đường của đứa trẻ và củng cố mục đích sai lầm của nó. Vì thế, sự
huấn luyện của chúng ta phải được nhắm đến tận căn rễ của vấn đề
chứ không phải chỉ trên bề mặt. Dùng ngôn từ để sửa thói quen
xấu của đứa trẻ thì quả là vô ích. Nếu chúng ta muốn huấn luyện
một đứa trẻ để có hạnh kiểm tốt hơn, chúng ta phải hành động thế
nào để gây một sự thay đổi trong cách xử sự của nó. Nếu nó cảm
thấy rằng những cố gắng của nó cũng chỉ cho nó một chiến trường
trống vắng, nó sẽ mau chóng quay sang một hướng mới khi khám phá
ra rằng nó có thể có lợi hơn nhiều bằng cách hợp tác hơn là
chống đối. Nếu nó không có cách thế riêng của nó, nó sẽ học chấp
nhận những đòi hỏi của tình thế. Như vậy, nó phát triển sự kính
trọng đối với thực tại cũng như đối với cha mẹ, những người đại
diện cho trật tự xã hội hiện hành.
Một
khi sự huấn luyện qua việc rút lui đã được thiết lập trong gia
đình, cũng dễ dàng hơn để đối phó với những xung khắc nơi công
chúng. Chúng ta có thể phát triển chiến thuật rút lui vào nhà
tắm, là cái xem ra có hiệu quả. Trẻ con rất nhạy cảm. Chúng cảm
được sự rút lui của bố mẹ. Chúng ta đã thấy hiệu quả của nó
trong những câu chuyện trên đây. Chúng ta gặp phải những thử
thách đầy căm go khi con cái chúng ta quấy rầy nơi công chúng.
Chúng ta cảm thấy xấu hổ và nhục nhã vì chúng đặt chúng ta vào
vị thế của những người bố mẹ xem ra không đủ tư cách làm bố mẹ.
Trẻ con hành xử nơi công chúng như chúng được giáo dục ở gia
đình. Nếu chúng là bất trị ở gia đình, chúng cũng sẽ bất trị ở
nơi công chúng, và chúng ta sẽ nhận điều chúng ta đáng nhận. Vấn
đề con trẻ thích làm nhiều bất ổn hơn nơi công cộng vì chúng cảm
được sự tổn thương của chúng ta. Tuy nhiên, chúng ta có thể dùng
“chiến thuật rút lui vào phòng tắùm trong tinh thần” để bao gồm
tất cả những người đang đứng ngoài nhìn. Một lần nữa, khi sự chú
ý của chúng ta nhắm vào những đòi hỏi của tình thế chứ không
nhăùm vào tiếng tăm chúng ta, chúng ta có chìa khóa để giải
quyết vấn đề.