Một lý do khiến cha mẹ dùng đến ‘’võ mồm” là sự
bất lực trong giáo dục con cái. Khi con có lỗi, cha mẹ thường
dọa nạt, trừng phạt bằng đòn roi. Thấy không còn hiệu quả, họ
lại chuyển sang dùng những lời nhẹ nhàng, nhưng mang nặng tính
giáo huấn. Thấy con không chuyển biến, cha mẹ đành dùng đến
những lời cay độc. Cứ như vậy tạo thành cái vòng luẩn quẩn,
không giúp con tiến bộ, mà chỉ khắc sâu thêm nỗi bất hạnh của
con.
Những lý do khiến cha mẹ dùng “võ mồm”với con cái
Không hiểu biết: Nói rằng cha mẹ sỉ nhục, nhiếc mắng con cái bởi
họ không yêu con là không đúng. Trong khi nói ra những lời cay
độc, họ vẫn luôn nghĩ rằng “có thế nó mới thấy mà sửa chữa
khuyết điểm”(?).
Bất lực trong giáo dục: Lý do thứ hai khiến cha mẹ dùng đến ‘’võ
mồm” là sự bất lực trong giáo dục con cái. Khi con có lỗi, cha
mẹ thường dọa nạt, trừng phạt bằng đòn roi. Thấy không còn hiệu
quả, họ lại chuyển sang dùng những lời nhẹ nhàng, nhưng mang
nặng tính giáo huấn. Thấy con không chuyển biến, cha mẹ đành
dùng đến những lời cay độc. Cứ như vậy tạo thành cái vòng luẩn
quẩn, không giúp con tiến bộ, mà chỉ khắc sâu thêm nỗi bất hạnh
của con.
“Giận cá chém thớt”: Cuộc sống vất vả, căng thẳng, sức ép công
việc, khiến cho đầu óc cha mẹ lúc nào cũng căng lên như dây đàn.
Thế là về đến nhà, bao nhiêu bực dọc, cha mẹ đổ lên đầu con cái.
Trước đây cũng bị đối xử như thế: Mỗi người chúng ta đều mang
trong ký ức của mình “một bộ sưu tập’’ những lời la mắng, “di
tích” của quá khứ, nhưng đôi khi chúng ta không ý thức được điều
đó. Có người mẹ đã kể rằng: “Thời nhỏ tôi thường bị cha mẹ chửi
mắng là ngu đần. Lúc ấy tôi vô cùng tức giận cha mẹ tôi. Vậy mà
nhiều lúc bây giờ tôi cũng mắng con đúng như vậy. Tôi không
thích điều đó, nhưng những lời đó cứ tuôn ra một cách tự nhiên,
không nhịn được”.
Lời khuyên của nhà tư vấn
Trẻ
rất nhạy cảm và dễ phản ứng với những lời nói xúc phạm của người
lớn. Vì vậy khi nói chuyện, khi giáo dục, ngay cả khi phê bình
con, cha mẹ nên nhớ mấy điểm sau:
Không nhận xét kiểu ‘’chụp mũ’’
Không có đứa con nào xấu hoàn toàn. Do đó, khi con có lỗi gì,
cha mẹ hãy nhận xét, nhắc nhở về khuyết điểm đó, không buông
những lời nhận xét ám chỉ của trẻ. Nếu hôm nào con bị điểm kém,
cha mẹ cũng chỉ nên nói: “Hôm nay con lại không cố gắng, lại để
bị điểm kém à?’’. Tuyệt đối không nói: “Sao mày ngu thế, dốt
thế”. Nhận xét như vậy là xúc phạm trẻ, là sổ toẹt mọi cố gắng
từ trước đến nay của trẻ, sẽ gây phản ứng tiêu cực từ trẻ.
Cho trẻ cơ hội giãi bày
Khi
có lỗi, có khuyết điểm không phải trẻ không đau buồn và ý thức
về chuyện đó. Hãy cho trẻ cơ hội nói lên nỗi lòng nó. Thấy con
điểm kém, cha mẹ có thể hỏi: “Sao hôm nay lại thế? Mọi khi con
cố gắng lắm cơ mà”. Biết đâu khi ấy ta lại được nghe giải thích:
“Con cũng cố gắng rồi nhưng hôm nay con mệt quá”, hoặc: “Con
cũng không hiểu sao hôm nay con lại lơ đãng thế. Con sẽ cố gắng
hơn vào lần sau”. Được như thế, nguy cơ bùng phát giận dữ của
cha mẹ sẽ giảm bớt.
Phê phán bằng cách diễn tả cảm xúc
Không ai không có lúc tức giận. Không nên kìm nén sự tức giận
của mình, bởi nó khó kìm nén lâu. Có nhiều cách thể hiện tức
giận khác nhau nhưng dù giận dữ thế nào cũng không được xúc phạm
nhân cách hay tính tình của con. Thay vì bảo con là “ngu đần”,
“hư hỏng”, “vô tích sự”, cha mẹ hay nói lên cảm xúc của mình,
chẳng hạn: “Con thi trượt mẹ buồn quá” hay “Chơi điện tử thích
lắm hả con? Nhưng dù sao bố cũng không vui khi con mải mê quá
độ”. Những câu nhận xét, thể hiện cảm xúc như vậy có tác dụng
khơi gợi và dẫn dắt cái tốt hơn là những lời đao to búa lớn. Hãy
luôn nhớ rằng giận dữ chỉ là sự tàn phá chứ không có tính xây
dựng.
Đừng tiếc lời xin lỗi
Tại
sao khi ta có lỗi với ai đó ở cơ quan hay ngoài xã hội, ta áy
náy và tìm mọi cách nói lời xin lỗi. Vậy mà ta lại không dám xin
lỗi con. Con là người mà ta yêu thương, là người sống cùng ta
hằng ngày, lẽ nào không quan trọng bằng người ngoài? Giá mà sau
khi đã mắng mỏ con quá đáng, người bố biết nói: “Ban nãy bố giận
quá, nên hơi quá lời, con đừng trách bố nhé”. Người mẹ cũng có
thể bảo: “Chắc con ghét mẹ lắm vì mẹ mắng con phải không?”. Chỉ
cần thế, trẻ em đủ độ vị tha để không bùng phát những thái độ
phản ứng tiêu cực.
Yêu con thôi chưa đủ. Để giáo
dục con, cha mẹ cần có kỹ năng, phương pháp giáo dục nhân bản.
Một trong những kỹ năng đó là biết làm chủ cơn giận dữ của mình,
tránh những lời lăng mạ xúc phạm đến lòng tự ái của trẻ em. |