Nói
láo hoặc ăn cắp vặt: một đứa trẻ nói láo hoặc ăn cắp vặt thường
là muốn cố gắng để thực hiện một cái gì. Nếu đứa trẻ cố ý làm
một công việc khác thường để chúng ta khám phá ra sự phá luật
của nó, chúng ta có thể bảo đảm rằng mục đích của nó là muốn sự
chú ý của chúng ta. Tuy nhiên, nếu nó chối từ điều đó, chúng ta
có quyền kết luận rằng nó muốn tỏ uy quyền của nó. Đứa trẻ có
thể cảm thấy rằng nó có quyền lấy bất cứ cái gì nó muốn bất kể
phương cách nào. Hoặc nó có thể cảm thấy một sự thích thú lớn
lao trong việc lấy một cái gì mà không bị bắt. Hành động nói láo
hoặc ăn cắp là triệu chứng của sự muốn nổi loạn sâu xa bên
trong. Dĩ nhiên, những món đồ ăn cắp cần phải được trả lại.
Nhưng chúng ta phải coi nhẹ những sự việc đó và đừng để bị gây
ấn tượng. Điều đó có lẽ khó cho bố mẹ là những người hay nghĩ
rằng họ có bổn phận phải dạy dỗ con cái không được làm như thế.
Nhưng tất cả những việc rầy la, mắng chười, hay hình phạt thường
không mang lại kết quả. Trái lạ, chúng còn làm tăng thêm sự ước
muốn làm ngược lại để tìm quyền lực và để đánh bại bố mẹ. Vì
thế, chúng ta không cần phải nói nhiều vì đứa trẻ biết rất rõ
ràng rằng nói láo và ăn cắp là sai, nhưng nó vẫn thích làm vì
điều đó sinh kết quả cho nó.
Cô
bé Hương Lan 5 tuổi, chơi với đứa trẻ bên cạnh nhà đang cỡi xe
đạp. Nó nài nĩ bố mẹ mua cho nó một cái xe như vậy, nhưng bố mẹ
cắt nghĩa cho nó rằng họ không thể cung cấp cho nó ngay bây giờ.
Một ngày kia, bà mẹ khám phá ra chiếc xe của đứa trẻ kia được
dấu đằng sau lò sưởi. Bà mẹ rất là thông minh. Bà nghĩ: tốt,
mình chờ xem một hai ngày nữa để xem cái gì sẽ xảy ra? Bà nhận
thấy cô bé có cái gì bất ổn. Chiếc xe vẫn còn ở đó và bà mẹ
không muốn nghĩ ngợi gì. Ngày thứ hai, buổi chiều bà hỏi cô bé:
“Tại sao con không lấy chiếc xe của bạn con ra và cỡi đi”. Ngạc
nhiên, cô bé trả lời: “Vì nó sẽ thấy và con phải trả lại cho nó.
Bấy giờ, ăn cắp thì xem ra không tốt”, nói thế rồi cô bé bộc
phát khóc. “Tại sao con không trả lại cho nó. Ít ra cả hai đứa
có thể cỡi được cả”. Bà mẹ đã nói chuyện đó với bà mẹ của bạn nó
và đã thuyết phục được sự cộng tác của bà kia để vấn đề được
giải quyết một cách tốt đẹp. Từ đó, cô bé đã học được bài học
của nó.
Vấn
đề thật nằm trong sự kiện nầy là cô bé cảm thấy nó có quyền có
bất cứ cái gì nó muốn. Nhưng bà mẹ đã giúp nó biết khám phá ra
rằng ăn cắp thì không tốt.
Trẻ
con có những thói tật xấu như thế cần sự giúp đỡ và cần sự cảm
thông. Đó là một triệu chứng hơn là một căn bệnh. Chúng ta không
thể làm gì được bằng phương cách tấn công. Hãy tìm hiểu nguyên
nhân chính nằm ở đằng sau đó là cái gì? Nhiều lúc chúng ta có
thể tìm ra được những nguyên nhân đó qua những cuộc nói chuyện
thân tình và không chính thức. Đó có thể là vào lúc trước khi đi
ngủ, bà mẹ và đứa con trong bầu khí thân tình và hạnh phúc, bà
mẹ có thể bày ra một trò chơi nho nhỏ và hỏi: “Cái gì con không
thích?” Ở đây, bà có thể khám phá ra đứa trẻ đang hậm hực cái
gì? Từ đó, bà biết được một số những tin tức và tâm trạng của
đứa bé để rồi bà có thể dùng nó làm nền cho hành động của bà chứ
không phải cho lời nói. Bà không cần phê bình, cũng không cần
cắt nghĩa cái mà nó không thích. Nhưng bà có thể hỏi nó: “Con
cảm thấy cái gì có thể làm được cho vấn đề đó?” Đây là một cơ
hội để lắng nghe. Nếu đứa trẻ không có gì để nói, bà mẹ có thể
tiếp tục trò chơi bằng cách nói ra cái bà không thích, nhưng chỉ
nói những thứ không có liên quan gì đến đứa trẻ. Nếu không, nó
sẽ làm ngưng cuộc chơi và sẽ trở thành chỉ trích.
Chúng ta phải cẩn thận, không được tra xét vì nó sẽ làm cho đứa
trẻ càng chui vào ốc vỏ, đóng cữa lại đối với những cố gắng muốn
tìm hiểu. Trò chơi có thể được lập đi lập lại nhiều lần và trở
thành phương tiện của sự đối thoại giao tiếp.
Chúng ta không thể mong đợi con trẻ hoàn toàn không có một tật
xấu nào. Đây cũng là câu trả lời cho chúng ta nếu chúng ta cảm
thấy chán nản vì sau những cố gắng sửa đổi về phía chúng ta,
chúng ta vẫn thấy đứa trẻ vẫn tiếp tục như thế. Bấy giờ, chúng
ta cũng như đứa trẻ có vẻ như tin rằng nó sẽ không bao giờ chấm
dứt được cái thói xấu đó. Nhưng, hãy thử suy nghĩ lại: thật ra,
bây giờ nó có còn mút ngón tay hay đái dầm ở vào tuổi học sinh
trung học không? Dĩ nhiên là không! Tuy nhiên, sự lạc quan của
chúng ta không có gì bảo đảm. Dẫu thế, chúng ta vẫn biết rằng
một ngày kia nó sẽ chấm dứt. Đây là một chương trình dài hạn cần
được khích lệ bỡi những hoạt động tăng cường cho những khía cạnh
tích cực. Chúng ta có thể nói được rằng cuối cùng đứa trẻ cũng
sẽ đáp lại. Một khi chúng ta giải thoát chúng ta khỏi sự chán
nản, chính niềm tin của chúng ta vào đứa trẻ có thể cung cấp
thêm động lực cho con trẻ chúng ta. Nếu chúng ta không quan tâm
quá nhiều, nếu chúng ta bình tĩnh hơn một chút, và nếu chúng ta
để một ít sự việc trôi đi tốt đẹp, chúng ta sẽ thấy rằng sự căng
thẳng không còn và thói xấu trở thành một cái gì không còn quan
trọng mấy cho con trẻ cũng như cho cả chúng ta.
Tôi
còn nhớ: ngày xưa khi còn ở chủng viện những cậu bé tinh nghịch
phá phách thường bị các bề trên cho ra về, nhưng phần đông những
cậu bé biết nghịch ngợm phá phách lại là những đứa trẻ thông
minh và lanh lợi. Chúng ta đã làm mất đi một số những phần tử
thông thái. Là những nhà giáo dục, là những cha mẹ chúng ta phải
làm gì để hướng dẫn con cái mình khi chúng có những hành động
không mấy thích hợp.
Quốc, 5 tuổi, mẹ nó đang phơi quần áo thấy nó và hai bạn nó đứng
chung với nhau nấp đàng sau bụi lau của mảnh đất trống bên cạnh
nhà. Nhìn kỹ hơn, bà khám phá ra rằng chúng tuột quần xuống và
đang đái bậy. Bà vội chạy ra bảo hai đứa bạn nó đi về và lôi cổ
bé Quốc về nhà. Cậu bé khóc. Bà mẹ vừa hét vừa phát vào mông đít
thàng bé: “Mẹ đâu có dạy con làm như thế đâu. Tại sao con không
đi về nhà để đi vệ sinh. Bây giờ đi vào phòng con và không được
đi ra ngoài trong 3 ngày”. Đoạn bà nầy gọi cho bà mẹ của hai đứa
kia và mách chuyện đã xảy ra.
Một
ít ngày sau, cậu bé được phép ra ngoài chơi. Mẹ nó nhận được cú
điện thoại từ người bạn láng giềng: “Cậu Quốc đang đái ở lối đi
đàng trước nhà trong lúc một đám con trẻ gồm 2 đứa con gái đứng
đó và nhìn”. Bà mẹ phóng ra và lôi cổ nó về nhà. Một lần nữa bà
phết đít cậu bé nặng nề hơn. Chiều hôm ấy, bà mách chồng về
chuyện đó. Ông bố mắng nó và đe dọa: “Nếu ba còn nghe con làm
như thế nữa, ba sẽ đập cho một trận nhớ đời đấy nhé! Nhưng rồi,
mọi sự đâu vào đó, cậu bé vẫn cứ tiếp tục. Mỗi lần như vậy cậu
bé bị ăn đòn và bị nhốt trong nhà vài ngày.
Rõ
ràng là hình phạt không ngăn cản được cậu bé. Trái lại, nó càng
làm cho hành động đó thêm thích thú và càng làm cho cậu bé cảm
thấy vui hơn nữa nếu nó hành động mà không bị bắt.
Chúng ta không thể giải quyết hết mọi vấn đề như thế. Và nếu
chúng ta hành động không khôn khéo, chúng ta chỉ làm cho tình
thế trở nên thậm tệ hơn thôi.
Cách tốt nhất cho bà mẹ là âm thầm gọi cậu bé vào và rất bình
thản, không giận dữ nói với nó rằng vì nó không biết cách xử sự
ở bên ngoài nên nó phải ở trong nhà. Hành động đó nên được áp
dụng mỗi lần cậu bé bị khám phá đái bậy bên ngoài. Đây là lúc
phải hành động chớ không nói nữa.
Những tật xấu mà con trẻ của chúng ta thường hay mắc phải, đó
là: mút ngón tay, cắn móng tay, sờ chim, đái dầm, và đái bậy.
Bước đầu để đối phó với những vấn đề nầy là không nên đặt nặng
vấn đề về chúng. Một khi đứa trẻ khám phá ra rằng nó đã làm một
vấn đề xem ra làm phiền lòng bố mẹ một cách khác thường, nó sẽ
dùng đó như một khí giới mạnh để tấn công khi cần đến. Vì thế,
chúng ta nên lách buồm ra khỏi gió để tránh khỏi bị gió cuốn.
Mọi
bác sĩ tâm lý đều biết rằng chuyện trẻ nhỏ sờ chim không có gì
đáng phải chú ý vì không có gì là tai hại. Nếu chúng ta cho rằng
nó đang thủ dâm thì đó là một điều quá đáng đối với con nít, nên
cách tốt nhất là hành động dường như chúng ta không để ý gì đến
chuyện đó. Sờ chim và mút ngón tay là những hình thức của sự
khoái cảm dễ dàng nhất , ám chỉ đứa trẻ đã không tìm được sự
thõa mãn trong cuộc đời. Nếu chúng ta cố gắng ngăn chặn nó,
chúng ta chỉ thành công trong việc làm cho khoái cảm của nó càng
thêm mãn nguyện. Bấy giờ nó càng thêm nhất quyết bảo vệ khoái
cảm của nó và nhất định chống lại bất cứ mọi hành vi ngăn cản
điều đó. Chính sự tiếp tục hành động cũng cho thấy mục đích thứ
hai của nó, đó là sự tranh chấp quyền hành, và giờ đây nó muốn
tỏ cho thấy sự thất bại của người lớn đang làm áp lực nó. Vì
thế, chúng ta không nên đặt nặng vấn và nên giải quyềt vấn đề
bằng cách cung ứng cho đứa bé những cảm giác thõa mãn về cuộc
sống như mở rộng những sở thích và những hoạt động cho đứa trẻ.
Cô
bé Mai Lan 3 tuổi thích mút ngón tay cái nhưng với một sự khác
biệt. Nó giữ bàn tay kia ở trước mặt dường như để che giấu điều
cô đang làm. Cô bé rút lui khỏi môi trường của cô và hành động
một cách sung sướng như một việc riêng tư. Cô bé không cần ai
khác.
Đái
dầm: sau cơm tối bà mẹ để ý quan sát cậu bé Huân một cách kỹ
càng để chắc chắn rằng nó uống nước rất ít. Mỗi đêm vào khoảng
12:00pm trước khi đi ngủ, bà mẹ hoặc ông bố đánh thức cậu bé dậy
và dẫn nó đi tiểu. Giường của nó thường bi ướt cho dẫu bố mẹ đã
đánh thức nó dậy và dẫn nó đi tiểu. Bà mẹ năn nỉ nó cố gắng giữ
giường khô ráo sạch sẽ. Thỉnh thoảng bà cũng nổi giận vì phải
giặt chăn mền liên miên. Bà mẹ và ông bố đã làm hết mọi cách mà
họ có thể nghĩ ra, nhưng hoàn toàn vô ích. Cậu bé vẫn đái dầm
liên tục.
Đứa
bé đái dầm thường là đứa bé làm điều đó trong khi nó vẫn còn cảm
thức được điều nó làm, nhưng nó vẫn được mọi người nghĩ rằng nó
không biết cũng như không thể điều khiển được chính mình. Thật
ra, nó không muốn chấp nhận những đòi hỏi của hoàn cảnh. Tất cả
sự chú ý quá đáng mà bố mẹ dành cho nó thường được nó dùng để
minh xác niềm tin rằng nó không thể làm chủ được việc đái dầm
của nó. Tất cả những rầy la, quở phạt, hay hăm dọa cũng chỉ làm
cho nó thêm mất tinh thần mà thôi. Như vậy, bố mẹ phải làm gì
trong những trường hợp như vậy?
Cậu
bé cần phải học mang lấy trách nhiệm tất cả những gì nó làm. Bố
mẹ có thể giúp nó bằng cách giao lại vấn đề cho nó. Đó là công
việc của nó. Bố mẹ có thể nói với nó rằng họ không còn quan tâm
về cái giường của nó nữa: “Bố mẹ sẽ không đánh thức con dậy nữa.
Con có thể làm như ý con muốn. Nếu con cảm thấy khó chịu khi nằm
trong chiếc giường ướt, con có thể dậy và tự động thay lấy”. Và
bấy giờ bố mẹ phải thực hiện với sự không quan tâm thực sự như
đã nói. Dĩ nhiên, nằm trên chiếc giường ướt sẽ đưa đến một cảm
giác khó chịu là một kết quả tất nhiên. Từ đó, dần dần nó sẽ
thay đổi ý nghĩ về chính nó cũng như thay đổi niềm tin của nó về
khả năng của mình để rồi tự nó có thể lo cho chính mình. Đừng
mong có phép lạ.
Cắn
móng tay : đứa trẻ cắn móng tay thường hay biểu lộ sự giận dữ,
hận thù, và bất tuân luật. Ở đây, tật xấu nầy là một triệu chứng
chứ không phải là một vấn đề đáng kể nên không cần phải rầy la,
quở trách, hoặc áp dụng những phương cách ngăn chận. Chúng ta
không thể ép buộc đứa trẻ ngưng ngay. Chúng ta chỉ cần tìm
nguyên nhân để rồi chữa trị.