Thùy Hương đang học thêu. Cô đang tập thêu một
cách chú tâm sung sướng. Với sự hài lòng và hảnh diện, cô giơ
chiếc khăn đang thêu lên để chiêm ngắm công trình tuyệt vời của
mình. Đoạn cô đưa đến cho mẹ để nhờ mẹ chỉ cho cách phải làm
thế nào để hoàn tất công trình sắp hoàn thành của cô.
“Thùy Hương, chỗ nầy không được, bà mẹ nói. Con nhìn xem. Chỗ
nầy con phải làm thế nầy thì nó đẹp hơn. Cái nầy quá dài, nó xem
ra lượm thượm. Tại sao con không lấy nó ra và làm lại. Nó coi bộ
sẽ đẹp hơn”. Nét mặt của Thùy Hương thay đổi, từ phấn khởi thích
thú thành chán chường buồn bã. Cô thở dài và nhếch môi khẽ nói:
“Con chả muốn làm gì nữa bây giờ. Con muốn đi ra ngoài mẹ ơi!”
Những lời phê bình của bà mẹ đã làm tiêu tan nỗi sung sướng và
niềm kiêu hãnh của Thùy Hương. Câu nói: “Con phải làm thế nầy
thì nó đẹp hơn” không phải là một lời khích lệ. Nó ám chỉ công
trình đã được làm không tốt đủ, không đáng để làm mẫu mực. Cái
mà Thùy Hương nghĩ là đẹp lại trở thành lượm thượm đối với mẹ
cô. Sự đề nghị nên tháo ra và làm lại là một điều không thể chấp
nhận được đối với cô bé. Đó là một lời hoàn toàn thiếu khích lệ.
Vì thế, cô bé đã bỏ dở công việc đang làm và quay sang làm một
công việc khác. Mẹ cô có thể dễ dàng quan sát được kết quả của
lời nói mình khi nhìn thấy nét mặt cũng như phản ứng của con bà
hoàn toàn thay đổi.
Tại
sao cứ phải đi tìm những cái bất toàn, những khuyết điểm để nêu
ra khiến người nghe cảm thấy chán nản, xuống tinh thần. Chúng ta
có thể dùng một phương cách khác xem ra hữu ích hơn trong việc
chỉ dạy con cái để khuyến khích chúng tiếp tục công việc một
cách thích thú, chẳng hạn như nói: “Cưng ơi, đẹp lắm! Những
đường kim của con rất dễ thương, bà có thể vừa nói vừa chỉ cho
cô bé một số đường nét đẹp mà nó đã làm. Khi con hoàn thành tác
phẩm nầy chúng ta sẽ treo nó trong nhà tắm”. Như vậy, người mẹ
cùng với con, cả hai cùng thưởng thức tác phẩm ấy và xem đó như
một công trình hữu ích và quí giá.
Khi
người mẹ chỉ cho cô bé thấy những đường nét nho nhỏ mà nó đã
hoàn tất một cách tốt đẹp, bà đã khuyến khích cô bé tiếp tục để
hoàn thành tác phẩm với một sự khéo léo tuyệt vời hơn. Chúng ta
chỉ có thể gầy dựng trên ưu điểm chứ không phải trên khuyết
điểm. Cần chú ý nhiều hơn đến những đường nét đẹp của tác phẩm
mà cô bé đã cố gắng làm. Nhiều khi bố mẹ cũng cần phải có can
đảm để nói lên những lời khích lệ con cái tiếp tục tiến bước với
một kinh nghiệm mới.
Cu
Long 7 tuổi vừa được mẹ cho phép mua một chiếc máy bay mà nó đã
nhìn thấy ở tiệm đồ chơi, trong trung tâm mua bán đồ chơi trẻ
con. “Mẹ không thể đưa con đến đó ngay bây giờ được, chúng ta sẽ
đi ngày mai con ơi”, bà mẹ nói thế. “Con có thể đi bằng xe đạp”,
cậu bé nài nĩ. Nhưng mẹ nó trả lời: “Con không được phép lên phố
bằng xe đạp. Xe nhiều lắm con ơi”. “Con có thể lo cho con mẹ ơi.
Nhiều đứa trẻ lên trên đó bằng xe đạp”. Bà mẹ thoáng nghĩ trong
một phút. Bà nghĩ đến hàng loạt xe đạp mà bà thường gặp đậu ở
bên ngoài tiệm đồ chơi. Bà cũng thấy hằng ngày con bà đạp xe đạp
đi học và nó đã làm điều đó rất tốt, nên bà bảo: “Được, con hãy
đi. Hãy mua lấy cái con thích”. Cậu bé sung sướng vội phóng
nhanh ra khỏi nhà. Bà mẹ yên lặng với cảm giác lo lắng. Bà nghĩ:
nó còn quá nhỏ nhưng nó không chịu học bất cứ đứa nào trẻ hơn
nó. Gần một tiếng đồng hồ sau, nó phóng xe về nhà với gói đồ
chơi. “Mẹ ơi, xem! Con đã mua nó”. “Cưng ơi, mẹ rất hài lòng, bà
mẹ nói với nét mặt tươi cười, bây giờ thì con có thể tự đi mua
đồ cho con. Như vậy không phải là tuyệt vời sao?”
Bà
mẹ bé Long đã cảm thấy lo lắng nhưng bà đã khuất phục được nỗi
lo sợ và đã tỏ cho thấy niềm tin của bà vào khả năng đi xe đạp
của cậu bé. Cậu bé đã đáp lại niềm tin của bà một cách tốt đẹp.
Người mẹ đã theo dõi kiến thức cũng như việc làm của nó. Cuối
cùng bà cho phép nó được tự do hơn bằng cách hứa cho nó nhiều cơ
hội để đi mua lấy những món đồ riêng của nó.
Bé
Thịnh 5 tuổi, cài nút áo ấm của nó một cách lệch lạc, nhưng mẹ
nó cứ để như vậy một thời gian. Một ngày kia, mẹ nó nói: “Cưng
ơi, mẹ có ý kiến. Tại sao con không cài nút áo bắt đầu từ nút
cuối cùng cài lên, như thế có dễ hơn không? Với nét mặt tươi vui
và bằng phương cách mới, bé Thịnh đã làm theo lời đề nghị của mẹ
và cảm thấy sung sướng khi cài đến hạt nút cuối cùng. Từ sự
thành công của phương cách nầy, bà mẹ đã cố gắng khích lệ nó
trong những vấn đề khác. Chẳng hạn, cậu bé thường treo đồ ngủ
trên giá treo quần áo, nhưng vì nó treo lộn ngược, nên quần áo
thường hay rơi xuống sàn nhà. Mẹ nó đề nghị: “Tại sao con không
cầm lấy đầu kia và giũ nhẹ vài cái cho nó thẳng trước khi con
treo vào giá”. Cu Thịnh vói lấy chiếc áo rơi và làm y như mẹ
nói, đoạn treo vào giá. Nó không rơi nữa. Cậu bé cười vui vẻ và
nói: “Mẹ ơi, nhìn kìa! Nó có kết quả như mẹ dạy!”
Mẹ
của bé Thịnh đã tìm ra một phương pháp khuyến khích cậu bé bằng
cách đề nghị với nó rằng: cách thế mà nó đã làm trước đây thì
không được đúng. Bà đã dựa vào tinh thần thám hiểm và sự ước
muốn tìm phương cách mới của nó. Bé Thịnh có thể nhìn thấy được
kết quả từ những công việc nó làm. Bà mẹ không cần phải chỉ ra
cho nó. Bà mẹ chỉ mỉm cười và ánh mắt của bà đã nói cho nó rằng
bà muốn chia xẻ sự thích thú về khả năng của nó.
Những điểm trình bày trên đây cho thấy sự quan trọng của việc
khích lệ, nhưng dĩ nhiên chúng ta không thể mong đợi tất cả mọi
khích lệ đều mang lại kết quả. Chẳng hạn như ca tụng là một cách
khuyến khích mà chúng ta thường dùng, nhưng cũng phải được dùng
một cách cẩn thận. Nếu không, nó có thể gây ra những nguy hiểm
như chúng ta đã gặp thấy trong một số trường hợp trên đây. Vì
nếu con trẻ coi ca tụng là một phần thưởng thì thiếu nó là một
sự sỉ nhục. Như vậy, nếu nó không được ca tụng trong bất cứ điều
gì nó làm, nó sẽ cảm thấy mình bị thất bại. Một đứa bé như thế,
sẽ làm việc với hy vọng chiếm đươc phần thưởng hơn là làm việc
để thõa mãn cho sự khát vọng muốn đóng góp vào lợi ích chung.
Như vậy, sự ca tụng cũng có thể đưa tới một sự thoái chí, vì nó
củng cố cho quan niệm sai lầm của đứa bé là nếu nó không được ca
tụng, nó không có giá trị gì.
Bố
mẹ nào cũng yêu thương con cái. Nhưng cách thức mà chúng ta dùng
để biểu lộ tình yêu thì không được thích hợp. Tình yêu bố mẹ
dành cho con cái được biểu lộ cách tốt nhất chính là việc khuyến
khích con trẻ biết sống tự lập. Chúng ta cần bắt đầu hướng dẫn
chúng từ lúc mới sinh và giữ mãi suốt thời kỳ ấu thơ. Việc khích
lệ được chứng tỏ bằng cách tin tưởng vào đứa bé ở mỗi giai đoạn
lớn lên của nó. Cần có sự hướng dẫn của chúng ta trong mọi biến
cố và mọi trường hợp trong suốt thời thơ ấu của chúng. Trẻ con
cần có sự can đảm, và chúng ta có bổn phận phải giúp chúng lớn
lên và phát triển một cách trọn vẹn và sung mãn. |