Trong bài chia sẻ nầy, tôi xin
mạo muội giới thiệu bốn bước cần thực hiện, mỗi lần chúng ta
thiết lập những quan hệ xây dựng và hài hòa với người khác, bất
kể họ là ai :
Bước thứ nhất:
Tôi Nghe, tôi Thấy…Tôi ghi
nhận sự kiện khách quan, cụ thể trước mắt mình. Khi làm như vậy,
tôi tìm cách phản ảnh và kiểm chứng : có phải, có đúng như vậy
không ?
Bước thứ hai :
Kêu ra ngoài, gọi tên xúc động
đang ẩn núp ở dưới sự kiện.
Ví dụ : Em/chị nói như vậy có
nghĩa là em/chị đang BUỒN, GIẬN, hay là SỢ phải không ? Khi tiếp
xúc với trẻ em, chúng ta chỉ cần xoáy lui xoáy tới với 3 xúc
động chính yếu nầy mà thôi.
Bước thứ ba :
Sau khi lắng nghe và ghi nhận
xúc động , chúng ta tìm hiểu thêm: Chị/em đang CẦN gì?
NHU CẦU quan trọng bậc nhất
của chị/em có phải là --- ?
Bước thứ tư :
Theo em/chị, trong hoàn cảnh
và vị trí của tôi, tôi có thể làm gì cụ thể, để đáp ứng nhu cầu
của em/chị ? Chị/em yêu cầu tôi LÀM những điều gì?
Sau khi lắng nghe, ghi nhận,
tôi xin trả lời :
- Về yêu cầu thứ nhất mà chị
vừa trình bày, tôi có thể làm được.
- Về yêu cầu thứ hai ... tôi
không có khả năng và điều kiện để làm.
Khi từng bước đi lên như vậy,
tôi lưu tâm đến những cách làm quan trọng sau đây :
- 1) Dùng sứ điệp TÔI,
để nói về mình, cũng như khẳng định mình một cách trung thực.
Điều cần đề phòng là nói thay nói thế kẻ khác, thuyên giải, bói
đoán, áp đặt cho kẻ khác những lối nhìn hoàn toàn chủ quan.
- 2) PHẢN ẢNH, nghĩa
là nói lại với ngôn ngữ của mình, những gì chúng ta đã ghi nhận
và đón nhận, khi lắng nghe và đặt trọng tâm vào con người của kẻ
khác.
- 3) KIỂM CHỨNG bằng
cách yêu cầu kẻ khác nói rõ : những điều tôi hiểu về họ, có hoàn
toàn ăn khớp với quan điểm của họ hay không.
- 4) KHÔNG KHUYÊN BẢO,
nghĩa là đề nghị từ trên và từ ngoài cho kẻ khác, những lối nhìn
và cách làm của chính chúng ta.
- 5) Thay vì bói đoán
hay là tưởng tượng, tôi GHI NHẬN những gì mắt thấy, tai nghe,
phát xuất từ người đang trao đổi với tôi.
- 6) Thay vì ÁP ĐẶT
một cách vu vơ, nghĩa là đề xuất một lối nhìn hoàn toàn chủ
quan, do chính tôi khám phá và xây dựng, hoặc tưởng tượng, tôi
chỉ cố gắng TRUNG THỰC nói về MÌNH và LẮNG NGHE, cũng như TÌM
HIỂU ý kiến của người khác, khi họ phát biểu.
Thể theo lối nhìn và kinh
nghiệm hòa giải của tác giả Marshal B. ROSENBERG, chúng ta chỉ
cần tôn trọng một cách nghiêm chỉnh và chính xác, bốn bước từ từ
đi lên, như được đề nghị, chúng ta sẽ có khả năng đề phòng và
ngăn chận hiện tượng xúc động biến thành bạo động, trong hành vi
của chính chúng ta, cững như trong hành vi của kẻ khác.
Chính vì lý do nầy, mỗi lần có
hiện tượng xúc động « bùng nổ » nơi trẻ em, tôi đề nghị những
cách hành xử sau đây :
- Thứ nhất, người lớn
hãy có mặt với trẻ em, đừng bỏ đi nơi khác,
- Thứ hai, thay vì
ngăn chận, ức chế, bằng ngôn ngữ hoặc hành vi, chúng ta chỉ bình
tĩnh phản ảnh : Mẹ thấy con bùng nổ. Con có thể nói lên cơn tức
giận của con. Mẹ cho phép con diễn tả, nói ra, bộc lộ ra ngoài.
Nếu tức quá, con hãy tức với cái gối nầy đây. Trường hợp trẻ em
đánh đập kẻ khác, chúng ta chỉ cầm tay, giữ chặt trẻ em lại và
nói : Con của mẹ tức quá, giận quá. Con của mẹ có thể giận cái
ghế, cái gối. Nhưng không bao giờ đánh em, đánh mẹ. Điều cốt yếu
trong lúc nầy là chúng ta giữ nét mặt và thái độ bình tĩnh,
không ức chế và trừng phạt.
- Thứ ba, sau khi trẻ
em đã trở về tình trạng ổn định, chúng ta tìm hiểu nhu cầu của
trẻ em : Con cần gì, hãy nói ra cho mẹ biết. Trường hợp trẻ em
không nói, chúng ta có thể thuyên giải, đưa ra một lý do hay là
đặt câu hỏi. Động cơ chính trong cách làm và cách nói của chúng
ta, vào lúc nầy là có mặt và trao đổi, phản ảnh, hơn là khám phá
sự thật hay là nguyên nhân đích thực gây ra hành vi bùng nổ.
- Thứ bốn, để kết
thúc, chúng ta đề nghị một trò chơi. Hai mẹ con có thể cầm tay
nhau, đi quanh một vòng…Nếu người lớn đã có thói quen tiếp xúc,
trao đổi như vậy… dần dần họ sẽ tìm ra những cách làm và lời nói
thích hợp. Tuy nhiên, như tôi đã nhấn mạnh, điều quan trọng là
có mặt và trao đổi. Nội dung không thiết yếu.
Khi người mẹ hay giáo viên
tuân hành bốn bước đi lên như vậy, họ sẽ là CÁI KHUNG bền vững,
có khả năng bao bọc, chỡ che, tạo an toàn nội tâm cho con em,
trong mọi tình huống thuận lợi cũng như bất lợi.
Trong tinh thần và lăng kính
nầy, Lắng Nghe, Có Mặt và Đồng Cảm, là một quà tặng lớn lao, cho
những người đang tiếp xúc với chúng ta, bất kể người ấy đang còn
là một trẻ em, hay đã trưởng thành và có những trách nhiệm,
trong lòng xã hội.