Phêrô Hoàng Khanh, Sinh năm 1780 tại Hòa Duệ, Nghệ An, Linh mục, bị xử trảm ngày 12/07/1842 tại Hà Tĩnh dưới đời vua Thiệu Trị. Ngày 02.5.1909, Đức Piô X suy tôn cha Phêrô Khanh lên bậc chân phước. Ngày 19-06-1988, Đức Gioan Phaolô II suy tôn ngài lên hàng Hiển thánh. Lễ kính vào ngày 12/07.

Cuộc đời thánh Phêrô Khanh gợi lên cho chúng ta một mùa gặt phong phú. Một người đổ mồ hôi gieo giống trên nương đồng, đến ngày thu hoạch thì vui ca, tay ôm bó lúa chín vàng lựng hương (Tv 125). Vì giữa những ngày bị bách hại đen tối, khi chủng viện chính thức bị giải tán, cha Khanh là người đã đào tạo được 40 chủng sinh, trong số đó thành đạt tám linh mục.

Phêrô Khanh sinh khoảng năm 1780 tại làng Nguyên Kiệt, xã Hoa Duệ, tỉnh Nghệ An. Ngay từ nhỏ, cha mẹ đã dởi cậu vào trong nhà xứ để được đào tạo thành thầy giảng. vì thiệt thành với giáo hội và thấy rõ nhu cầu dân Chúa, thầy Khanh xin phép và được bề trên chấp nhận cho học thêm để trở thành linh mục. Nếu ngày xưa thánh Ignatiô đã ngoài 30 tuổi còn cắp sách đến trường thì thầy Khanh năm 25 tuổi mới bắt đầu vật lộn với những mầu chia danh từ Latinh đầu tiên. Suốt 14 năm liền, thầy kiên trì tự học, tìm các linh mục để hỏi thêm và cuối cùng thầy được toại nguyện. Năm 1819, khi đã 39 tuổi, thầy thụ phong linh mục.

Như một nhà thám hiểm leo núi, khi đã tới đỉnh núi, nhìn thấy cả một bầu trời rộng lớn bao la thì muốn mời gọi nhiều người cùng lên cao với mình. Cha Khanh sau khi đã lãnh sứ vụ linh mục, nhìn thấy rõ hơn cánh đồng Việt Nam bát ngát còn thiếu thợ gặt, biết bao tín hữu cần người săn sóc rao giảng Tin Mừng cứu độ. Cha thấy rõ số thừa sai và linh mục bạn nằm xuống trong cuộc bách hại, việc truyền giáo cần những bàn tay kế thừa và phát triển. do đó, tuy bận rộn với việc mục vụ, cha đầu tư mọi khả năng của mình đào tạo linh mục tương lại.

Theo sự điều động của giáo phận, cha phục vụ tại nhiều nơi : họ Trai Lẻ, họ Quỳnh Lưu, rồi sau đến các xứ Thọ Kỳ, Thọ Ninh, Long Trương, Ngân Sáu. Nhưng bất cứ ở nhiệm sở nào, bất cứ lúc nào, nhà cha cũng là một tiểu chủng viện thu hẹp. Cha nuôi một số thiếu niên nam, dạy giáo lý, hướng dẫn và gợi lên trong các em nhiệt tâm tông đồ. Với tình yêu của người cha, với sự thận trọng tinh tế của một nghệ sĩ, cha chú tâm vào việc đào tạo những nhà lãnh đạo tương lai trong Giáo hội.

Bên cạnh những bài học và lời giáo huấn, chính đời sống cha là một gương sống động cho họ, khi cha dâng lễ, mọi người như gặp gỡ được Thiên Chúa. Khi cha giảng, mọi người đều thấy sốt sắng thêm lên. Không bao giờ cha ngại ngùng với bất cứ điều gì. vì ích lợi các linh hồn, cha vui vẻ chu toàn các công tác không một lời ta thán. Giữa đêm khuya, nếu có ai gọi đi giúp bệnh nhân, sẽ thấy cha nhanh nhẹn thế nào.

Trong một giai đoạn lịch sử khó khăn, việc đào tạo phải thực hiện cách lén lút và riêng tư từng người một thì con số 40 chủng sinh, tám linh mục, quả là con số đáng kể với 22 năm linh mục của cha, quả là bó lúa vàng nặng trũi hạt mà cha đóng góp được cho Giáo hội Việt Nam.

Năm 1841, vua Minh Mạng băng hà, tình hình Giáo hội có vẻ tự do hơn, cha Khanh càng an tâm và hăng say với sự vụ tông đồ hơn trước. Nào ngờ cuối tháng 1.1842, khi tháp tùng cha Masson, phụ tá giám quản đi công tác ở Hà Tĩnh, cha bị quân lính chận lại khám xét và bắt giam.

Mới vào tù được ít bữa, cha đã được mọi người kể cả lính canh ngục quí mến vì tính vui vẻ và hòa nhã. Uy tín của cha gia tăng nhờ tài năng y sỹ, nhất là sau một lần chữa bệnh nổi tiếng. Viên cai ngục ở Hã Tĩnh có một cô tình nhân đang mang thai lại mắc bệnh, cô đã chạy nhiều thầy thuốc nhưng vẫn chưa khỏi. Nghe lời đồn đãi, ông cai đến nhờ cha Khanh chữa trị, và đích thân đưa cha đến phòng bệnh nhân.

Sau khi chẩn bệnh, cha kê cho ông một toa thuốc nam gồm năm loại dược thảo để sắc lên cho bệnh nhân uống. Sáng hôm sau, một gia nhân của ông cai đến lạy cha ba lạy để báo tin bệnh đã thuyên giảm. Cha hỏi lại bệnh đã giảm thật chưa, rồi cho thêm một ngày nữa, đến ngày thứ ba bệnh khỏi hẳn. Từ đó, khắp miền Hà Tĩnh đều biết tiếng và ca tụng người tù nhân là thầy thuốc "mát tay". Nhưng điều cha vui mừng thực sự không phải vì tiếng đồn cho bằng việc có nhiều người đến xin học đạo, trong đó có song thân của quan án. Ngay cả cô gái đã được cha chữa trị, sau khi sanh con trai, cũng đến xin cha rửa tội cho mình và con.

Vì mến phục vị chứng nhân đức tin, các quan tỉnh tìm cách cứu cha khỏi chết. Các ông đề nghị cha giấy chức vụ linh mục, trước sau cứ khai nghề thầy lang thì họ tìm cách xin ân xá. Nhưng cha Khanh không chấp nhận đề nghị phải nói dối ấy. Thế là bản án của cha được gởi về Huế để vua Thiệu Trị ký duyệt. Ngày 11.7.1842, bản án được gởi lại Hà Tỉnh kết án cha là "một kẻ điên rồ", mù quáng và dốt nát đáng chém đầu.

Ngay sáng hôm sau, bản án được thi hành, chấm dứt năm tháng rưỡi ngục tù và 62 năm sống trên dương thế của vị chứng nhân đức tin. Thi thể vị tử đạo được đưa về Kẻ Gòn, cha Masson cử hành tang lễ cách trọng thể với sự tham dự đông đảo của các tín hữu.

Ngày 02.5.1909, Đức Piô X suy tôn cha Phêrô Khanh lên bậc chân phước. Ngày 19-06-1988, Đức Gioan Phaolô II suy tôn ngài lên hàng Hiển thánh.

Nguồn từ thư viện Đa Minh

Trường thi tử Đạo.

Các cuộc bách hại đạo lắng dịu
Giáo hội Việt vá víu tự do
Ðạo Trưởng đi lại khỏi lo
Bất thần lính chặn không cho rao truyền

Cha Hoàng Khanh đi miền Hà Tĩnh
Gặp giữa đường bị lính bắt giam
Trói còng dẫn giải tới quan
Nơi đây tra hỏi ông làm chức chi

Cha liền nói tôi thì Ðạo Trưởng
Quan quát to ngang bướng nhốt tù
Tính tình ngài rất khiêm nhu
Mọi người lính gác trong khu mến ngài

Ðược uy tín có tài y tế
Chữa bệnh nhân cụ thể điển hình
Viên cai ngục có nhân tình
Mang thai chạy chữa thân hình xanh xao

Nhiều thầy thuốc tiền hao không khỏi
Cha Khanh ngài chẩn hỏi cho toa
Thuốc men dược thảo quê nhà
Sắc lên cho uống mới đà qua đêm

Sáng người bệnh nói lên đã đỡ
Cha tới thăm vui nở nụ hoa
Ba ngày sẽ khỏi đó mà
Ông cai quỳ lạy tạ cha chữa lành

Rồi từ đó nổi danh Hà Tĩnh
Rất nể vì cả lính tới quan
Cha vui mừng nhờ việc làm
Nhiều người theo đạo tiếng lan xa gần

Trong số đó song thân Quan Án
Hai mẹ con bệnh hoạn chữa lành
Các quan đề nghị dấu danh
Không khai Linh mục trở thành Thầy Lang

Quan Án Sát sẵn sàng giúp đỡ
Cha nói ngay đâu nỡ khai man
Tôi đây Linh mục Chúa ban
Chứng nhân của Chúa sẵn sàng hy sinh

Lập bản án tường trình vào Huế
Tâu lên vua sự thể duyệt phê
Ðợi ngày Hà Tĩnh án về
Ðiên rồ mù quáng chuẩn phê chém đầu

Thi thể ngài để đâu xứng đáng
Về Kẻ Gòn an táng lễ dâng
Chứng nhân tử đạo xin vâng
Cử hành thánh lễ hiến dâng Chúa Trời

Xin tóm lược vào thời thơ ấu
Quê Nguyễn Kiệt năng khiếu Chúa ban
Xã Hòa Duệ, tỉnh Nghệ An
Mẹ cha gởi cậu nhà tràng chủng sinh

Ðược đào tạo dâng mình Thầy giảng
Mười bốn năm sang sảng học hành
Thụ phong Linh mục vinh danh
Cánh đồng truyền giáo Hoàng Khanh lên đường

Cần thợ gặt đảm đương đồng lúa
Người Tông đồ đạo Chúa giảng rao
Tin mừng cứu độ tuôn trào
Cha Khanh phục vụ giảng rao khắp miền

Cha đóng góp ưu tiên đào tạo
Cho tương lai đông đảo chủ chiên
Rao truyền lời Chúa nhủ khuyên
Nghệ An, Hà Tĩnh khắp miền đó đây

Một Linh mục tràn đầy nghị lực
Thật mẫu gương trung thực chu toàn
Chủng sinh dạy lén đảm đang
Thụ phong tám vị lên hàng Chủ chăn

Lời bất hủ: Trong một giai đoạn lịch sử khó khăn, việc đào tạo nhân sự phải thực hiện cách lén lút và riêng tư từng người một, con số Chủng sinh cha huấn luyện là 40, tám linh mục quả là con số đáng kể với 22 năm linh mục của cha. Cuối tháng 1/1842, khi tháp tùng cùng cha Masson phụ tá giám quản đi công tác mục vụ ở Hà Tĩnh thì bị bắt.