Danh hiệu Mẹ Thiên Chúa

Lễ Mẹ Thiên Chúa
Lc 2, 16-21

Tám ngày sau lễ Giáng sinh, ngày 1 tháng 1, trong khi chúng ta chúc nhau năm tốt lành, Giáo Hội mừng lễ Đức Maria, Mẹ Thiên Chúa. Và chúng ta ước nguyện đi xa hơn vào huyền nhiệm Đức Kitô. Bởi vì mỗi lần Giáo Hội nói với chúng ta về Đức Maria, chính là để nói về Đức Giêsu. Chúng ta có khẳng định quá đáng, khi chúng ta nói, trong kinh Kính Mừng Maria: Thánh Maria, Mẹ Thiên Chúa?  Phải chăng một tạo vật có thể là mẹ Thiên Chúa?  Phải chăng Thiên Chúa lại sinh ra từ một người đàn bà, như Thánh Phaolô nói trong bài đọc thứ hai hôm nay (Gl 4,4).

Khi các mục đồng đến Bê-lem, họ gặp Bà Maria, ông Giuse, cùng Hài nhi đặt năm trong Máng cỏ.

Các mục đồng hết sức đơn thành, ở những vùng sườn đồi Bê-lem, chạy vội đến để xác minh sứ điệp mà thiên thần truyền cho họ: "một Đấng Cứu độ được sinh ra cho các người; Người là Đức Kitô và là Chúa...". Chính là Hài nhi mang ba danh hiệu ấy mà họ tìm đến. Ba danh hiệu trang trọng, thuộc về Thiên Chúa : Đấng Cứu Độ, Đấng chịu Xức Dầu, Đức Chúa.

Như vậy điều đáng chú ý nhiều hơn nữa là Luca dường như xem thường Hài nhi, khi trưng dẫn Người cuối cùng...và cũng đặt người đàn ông, ông Giuse, xuống thứ hai vào thời mà người đàn bà không có giá trị ngang bằng. Họ khám phá ra Maria"... Trong cái viễn tượng đảo lộn này, có một cuộc cách mạng thằn học và nhân bản nho nhỏ.

Maria! Danh hiệu của bà là Mẹ Thiên Chúa đã chỉ được xác định ở Công đồng Êphêsô năm 430. Nhưng từ rất lâu, lòng sùng kính bình dân đã dám gọi Đức Maria là “theotokos" "Mẹ Thiên Chúa". Và vào thời đó khi các giám mục chính thức công nhận danh hiệu này, thì cả thành phố Ê-phê-sô hoan hỉ và xuống phố lúc nửa đêm để rước đuốc mừng lễ.

Cái mà các nhà thần học tìm kiếm, về mặt trí thức, từ bốn thế kỷ qua, thì về bản chất nó đã được sống nơi tất cả những người chỉ biết đến sự lắng nghe Tin Mừng. Các Công đồng chỉ có vai trò xác định bằng ngôn ngữ khoa học những điều đã gợi ra từ trong Tân ước. Ngoài ra còn phải đợi đến hai  mươi năm nữa, thì Cộng đồng Can-xê-đoan sau cùng năm 451 mới xác định huyền nhiệm của Đức Giêsu và Đức Maria. Đây là văn bản tín điều, văn bản nổi tiếng nhất của lịch sử các Công đồng: Tất cả, chúng tôi đồng lòng tuyên xưng, một Chúa Con độc nhất và luôn luôn là một, Đức Giêsu Kitô Chúa chúng ta, hoàn toàn về thiên tính, hoàn toàn về nhân tính, Thiên Chúa thật và người thật, được cấu thành bởi một linh hồn có lý trí và một thân xác đồng bản tính với Chúa Cha do thiên tính, đồng bản tính với chúng ta bởi nhân tính, tất cả đều giống như chúng ta trừ tội lỗi (Dt 4,15), được sinh ra bởi Chúa Cha, trước các thế kỷ theo thiên tính, được sinh ra trong những ngày cuối cùng này vì chúng ta và để cứu độ chúng ta, bởi Đức Maria, Mẹ trinh nguyên của Thiên Chúa theo nhân tỉnh: một và cùng một Chúa Kitô duy nhất, Con độc nhất, mà chúng ta phải nhận biết trong hai bản tính không lẫn lộn, không thay đổi, không phân lý, không tách biệt... “Đấy là tấm giấy chứng minh kỳ diệu và rõ rệt" về Đức Giêsu Na-da-rét, về Mẹ Người, Đức Maria.

Họ tìm ra Bà Maria và ông Giuse, cùng với Hài nhi đặt nằm trong máng cỏ.

Cần phải lặp lại những từ này sau khi đã nghe xác định trang trọng về đức tin. như thế chúng ta hiện đồng trước một trong hai phương diện của Đức Giêsu, nhân tính thực của người. Các mục đồng trông chờ tìm thấy một Đấng Cứu độ Kitô Chúa" (Lc 2,11), và chỉ tìm thấy có thế: một hài nhi trong chuồng bò lừa, đặt trong máng cỏ dành cho súc vật. Một Hài nhi trên nệm rơm! Thiên Chúa lập tức tự mạc khải như một vị hoàn toàn khác: thoạt đầu, Người khác với cái mà ta tưởng tượng về Người. Người đã hiện ra như quá gần gũi, ngay từ đầu, Người mang tính người đến nỗi nhiều người không nhận ra Người, chính vì Người bị che khuất đối với người thân tín nhất của nhân loại chúng ta.

Vâng, Giao Ước giữa Thiên Chúa và con người mà Cựu ước, Tân ước nói tới, ngay từ đầu, không huyênh hoang, đã nói với chúng ta là nó đi đến đâu: hợp nh6át không thể xé bỏ được, không lẫn lộn, không phân ly, không tách biệt.

Tất cả thái độ tôn giáo được hàm chứa như mầm mống trong điều mạc khải này: người ta không thể miệt thị vật chất thân xác, từ khi Thiên Chúa "nhập thể trong cung lòng trinh nữ Maria". Không có cái gì là phàm tục. Tất cả đều trở nên linh thánh, nghĩa là đôi khi hoàn toàn "nhân bản" và hoàn toàn "thiên bản": lớn lên chín tháng trong bụng mẹ, sinh ra, ngủ nghỉ, ăn uống, học đi và tập nói, chữa lành bệnh nhân, lên tiếng công khai, yêu mến bạn bè, thức dậy sớm ban sáng để cầu nguyện, chịu đau đớn, chết...những thực tại nhân thiên bản, những thực tại linh thánh. Và Đức Maria, Mẹ Thiên Chúa, thì giống như một bảo đảm cho sự kết hợp không thể phân ly của Thiên Chúa và con người trong bản vị độc nhất của Đức Giêsu.

Thấy thế, họ liền kể lại điều đã nói với họ về Hài nhi này.

Điều họ đã được loan báo, chính là "một Đấng Cứu Độ, được sinh ra cho các anh, người là Chúa Kitô. Họ đơn sơ đến nói sứ điệp của họ, tức là nhưng lời nói mà họ nghe thấy.

Các họa sĩ thuộc mọi thời đại đã diễn dịch câu nói Tin Mừng này khi trưng bày một bức tranh "Sự thờ kính của các mục đồng". Thực sự, đúng hơn các mục đồng đã giảng một bài cho Đức Maria, bằng cách nói Tin Mừng cho bà, tin lành mà họ nhận được. Bây giờ, trong câu này chúng ta thấy có phương diện thứ hai của Đức Giêsu, thiên tính đích thực của người: về Hài nhi này, các thiên thần đã nói với chúng ta rằng: "Người là Đức Kitô và là Chúa?". Đó là một tuyên xưng đức tin và từ đó đến thờ kính thì không xa: các bức tranh của các họa sĩ không lầm lẫn.

Nghe các người chăn chiên thuật truyện, ai cũng ngạc nhiên. Còn bà Maria thì hằng ghi nhớ mọi kỷ niệm ấy, và suy đi nghĩ lại trong lòng. 

Ngôn từ Hy Lạp của Luca còn mạnh mẽ hơn nhiều: mọi người ai cũng lấy làm lạ lùng.

Thế nhưng, có cần phải thấy một đối lập mà Luca muốn trình bày giữa thái độ tổng quát và thái độ của Maria chăng? Quả thực đúng là ông chỉ nhấn mạnh đến cách hành sử của bà thôi: Bà không chỉ lạ lùng mà còn suy niệm Dù không hiểu nhiều hơn các mục đồng về huyền nhiệm xảy đến cho mình, phải chăng người ta không thể nghĩ rằng từ đáy lòng mình Đức Maria nói lại tiếng xin vâng của đức tin trước sự mới lạ bất ngờ của Hài nhi này sao? Luca không ngừng tôn vinh giá trị của Maria.

Rồi các người chăn chiên ra về, vừa đi vừa tôn vinh ca tụng Thiên Chúa, vì mọi điều họ đã được mắt thấy tai nghe, đúng như đã được nói với họ.

Chúng ta luôn luôn cố giản lược huyền nhiệm về Đức Giêsu, bằng các đơn giản hóa đi. Hoặc là người ta nhân bản hóa đức Giêsu khi chỉ nhìn thấy người là một người có thiên tài  hoặc người ta linh thiêng hóa người bằng cách chối từ những khuyết điểm trong nhân tính của người. Cạnh các mục đồng, những con người đơn sơ, đã trông thấy và đã nghe thấy. Họ đã xem thấy một nhân tính hoàn toàn bình thường, và nghe thấy một sứ điệp rất phi thường. Và họ không chỉ muốn dừng lại ở những dáng vẻ bên ngoài: họ tôn vinh  và ca tụng Thiên Chúa.

Khi  Hài nhi được đủ tám ngày,  nghĩa là đến lúc phải làm phép cắt bì, người ta đặt tên cho Hài nhi là Giêsu...

Hài nhi Bê-lem là một người thực bé mọn, gắn liền với một truyền thống, một văn hóa và hệ thống tập tục. Đó là một bé trai, người dược ghi dấu vào xác thịt dành cho tất cả những người nam của dân tộc này. Vâng, một nhân tính thực sự, mà trước đó người ta không thể không thấy được. Nhưng tên của trẻ thơ này mang những vấn đề mới về căn tính của cậu: tại sao trời cứ phải đặt cái tên Thiên Chúa Cứu Độ, Yeshoua, Giêsu? Tại sao?

Người ta đặt tên cho Hài nhi là Giêsu. Đó là tên mà sứ thần đã đặt cho Người trước khi Người được thụ thai trong lòng mẹ. 

Theo Luca, việc đặt tên này chỉ là một cơ hội bổ sung để làm nổi bật Maria: tác giả nhấn mạnh rằng Maria, Mẹ Người, đã nhận tên con mình "trước khi Người được thụ thai trong lòng".

Công đồng Vatican II, tiếp theo một truyền thống lâu dài của Giáo Hội, đã trình bày Đức Maria như một gương mẫu của Giáo Hội, người đầu tiên trong các tín hữu. Và trong trang Tin Mừng này chúng ta thực sự vừa mới nhận ra rằng bà là người đầu tiên đón nhận Lời Chúa và suy niệm trong lòng mình... và bà là người đầu tiên có lời tuyên xưng cơ bản về lòng tin của chúng ta: Thiên Chúa Cứu Độ!

Trong ngày đầu tiên của năm mới, tất cả sự mới mẻ của niềm tin Kitô giáo được Đức Maria nhắc lại cho chúng ta. Sự tân kỳ của Đức tin của các  hữu, chính là không phải chỉ tin vào Thiên Chúa. Điều đó, phần đông mọi người vẫn thế, nhất là những người theo một trong những tôn giáo lớn trên thế giới và chúng ta nghĩ đến Do Thái giáo, Hồi Giáo, và biết bao Tôn Giáo hữu linh. Đặc tính riêng biệt của người Kitô hữu, chính là tin vào sự nhập thể của Thiên Chúa nơi Đức Giêsu Kitô.