Sinh tố là những chất
hữu cơ cần thiết cho sự tăng trưởng và duy trì sức khỏe cũng như góp
phần vào việc điều hành chức năng của các cơ quan, bộ phận trong người.
Hầu hết các sinh tố
được cung cấp từ thức ăn, vì cơ thể con người không tổng hợp được, ngoại
trừ hai sinh tố D và K. Điều may mắn là trong thực phẩm đều có đủ các
loại sinh tố.
Mặc dù cơ thể chỉ cần
một lượng sinh tố rất nhỏ nhưng lượng nhỏ đó giữ vai trò rất quan trọng
cho sự sống còn của con người. Không có sinh tố thì những sinh vật cao
cấp như loài người không thể tồn tại. Sau đây là vai trò của các sinh tố:
- Góp phần vào việc
cấu tạo tế bào máu, xương và răng.
- Điều hành có hiệu
quả những chức năng của tim và hệ thần kinh, tăng cường thị lực của mắt...
- Giúp cơ thể biến
thực phẩm thành năng lượng.
- Giữ vai trò xúc tác
trong các phản ứng sinh hóa và biến năng lượng để giúp tế bào hoàn thành
các chức năng rất cần thiết cho sức khỏe của con người.
- Ngoài ra, sinh tố
còn có tác dụng hỗ trợ cơ thể sử dụng các khoáng chất, chất đạm, chất
bột đường và nước.
Ðiều cần lưu ý là các
sinh tố không cung cấp năng lượng (calori) và không có khả năng tự nó
làm tăng trưởng cơ thể như các chất đạm, chất béo, carbohydrate, khoáng
chất và nước.
Có 13 loại sinh tố
chính. Đó là sinh tố A, C, D, E, K và tám sinh tố thuộc nhóm B như B1
(thiamin), B2 (riboflavin), B3 (niacin), B5 (pantothenic acid), B6
(pyridoxine), B12 cobalamin), folacin (acid foli) và biotin.
Đặc biệt, sinh tố A
vừa có trong thực phẩm từ động vật như thịt, trứng... lại cũng có ở dạng
gọi là caroten trong thực vật. Khi được đưa vào cơ thể, caroten được
biến thành sinh tố A. Caroten có nhiều trong cà rốt, rau xanh, cà chua
.. Caroten còn là một chất chống oxy hóa rất hữu hiệu.
Sinh tố được chia ra
làm hai nhóm: Nhóm hòa tan trong chất béo như các sinh tố A, D, E, và K
và nhóm hòa tan trong nước gồm có sinh tố C và các sinh tố B.
Sự phân biệt này rất
quan trọng vì cơ thể tồn trữ sinh tố hòa tan trong chất béo ở gan và mô
béo tương đối lâu hơn, do đó tình trạng thiếu hụt các sinh tố nhóm này
chậm xảy ra. Còn những sinh tố hòa tan trong nước chỉ tồn tại một thời
gian ngắn trong cơ thể và cần được bổ sung thường xuyên để tránh các
bệnh gây ra do thiếu những sinh tố nhóm này.
Đa số sinh tố rất dễ
bị sức nóng và ánh sáng hủy hoại. Do đó, dù trong quá trình tồn trữ và
nấu nướng thực phẩm, một số sinh tố bị mất đi. Sự mất mát càng lớn khi
thực phẩm được tồn trữ dưới ánh sáng, sức nóng hoặc không được ướp lạnh,
cất giữ đúng cách.
Mặc dầu cơ thể cần
sinh tố, nhưng sinh tố không thể thay thế thực phẩm. Nếu thay thế được
thì người ta đã không cần những bữa ăn rườm rà đắt tiền mà chỉ cần chiêu
vài viên sinh tố là vừa đủ mà lại không tốn công sức tiền bạc để sửa
soạn món ăn.
Bác sĩ Nguyễn Ý Đức