Quan phòng là hành động của Chúa hướng dẫn con người và thế giới cách nào đó mà ta không ngờ. Nó không phải là định mệnh, hay số mệnh như quan niệm bình dân. Bình dân hiểu: Số mệnh, định mệnh là sự ấn định trước cho mỗi người phải chịu một kiếp sống tốt hay xấu, sướng hay khổ, thành hay bại giống như rút thăm, rút số ghi sẵn cái gì thì phải lãnh cái đó.

Quan phòng là việc của Người Cha khôn ngoan sáng suốt, đầy tình thương mến, hy sinh tận tụy lo toan cho con, nhưng cũng rất tôn trọng tự do sáng kiến của con, khi con hết lòng yêu mến, kính phục Cha, nó sẽ hết lòng vâng theo lời hay lẽ phải của Cha.

Cũng vậy, khi ai hết lòng thảo kính, vâng theo ý Cha trên trời như Abraham, Giuse tổ phụ, đặc biệt như Đức Giêsu, thì luôn luôn phó thác trong tay Chúa quan phòng hướng dẫn, vì thấy rằng chim trời, chồn đất còn được Cha trên trời nuôi dưỡng, cỏ hoa ngoài đồng sớm nở tối tàn còn được Cha trên trời trang điểm xinh đẹp hơn cả cẩm bào Salômon, huống chi con người trọng hơn muôn phần.

Vì tin vào Chúa quan phòng ban cho mọi sự tốt lành, Abraham đã vâng lời Chúa đem con lên núi giết đi tế lễ Chúa.

Vì tin vào Chúa quan phòng, tổ phụ Giuse đã không kết án anh em trói mình bán làm nô lệ, ông tin việc đó do Chúa quan phòng định liệu trước, để cứu sống ông và dân tộc mình. Ông nói: “Không phải các anh, nhưng chính Thiên Chúa đã lo cho tôi đến đây. Sự dữ các anh đã làm cho tôi đã biến thành điều lành... để cứu sống một dân tộc đông đúc (Is. 49, 14-15; 1Cr. 4, 1-5; Mt. 6, 24-34; Stk. 45,8 - 50,20).

Vì hoàn toàn tin vào chương trình cứu độ của Chúa Cha vô cùng khoan dung, Đức Giêsu đã cầu nguyện: “Lạy Cha, xin đừng theo ý Con, một theo ý Cha”, dù đó là chén đắng thập giá khủng khiếp!

Với đức tin mãnh liệt như thế, đâu còn lo âu, áy náy phải ăn gì, mặc gì, sống chết ra sao, vì “Cha các con trên trời biết tất cả những gì các con cần và những gì xẩy ra cho các con” cho nên “chỉ một điều cần thiết là các con hãy tìm nước Trời và sự công chính của Người, và mọi điều khác sẽ ban thêm cho các con” (Mt. 6, 2-33)

Chính vì thế, để củng cố đức tin của giáo đoàn Rôma đang chao đảo vì bắt bớ, khủng bố, thánh Phaolô đã nói với họ rằng: “Thiên Chúa đã an bài mọi sự để làm ích cho anh chị em” không có gì phải sợ “dù gian khổ, dù đói khát, dù nguy hiểm, dù bắt bớ cực hình” (Rm. 8, 28. 35).

Sự tin tưởng vào Chúa Quan Phòng, không có tính cách thụ động, khoanh tay ngồi chờ “trời sinh voi, trời sinh cỏ”, không phải thái độ vô vi, yếm thế, buông trôi. “Đức tin chân chính phải thể hiện bằng việc làm”, càng tin, càng phải đem “hết sức mình, hết lòng, hết trí khôn, hết linh hồn” cộng tác vào công trình sáng tạo và cứu thế của Thiên Chúa; biết xây dựng trần thế tốt đẹp như khi Ngài dựng nên mọi sự tốt đẹp; biết xây dựng nước Trời cho tình thương của Thiên Chúa trải rộng khắp mọi người.

“Thiên hành kiện, quân tử dĩ tự cường bất tức”. Trời hành động kiên cường thế nào thì quân tử cũng phải tự cường, hết sức làm như thế, không ngừng nghỉ. Quân tử là con vua, con Trời, là hiền nhân, minh triết, phải biết tri thiên mệnh: Biết ý Trời, biết mệnh lệnh của Trời để làm theo. Bởi vì: Trời có đạo sáng tỏ, muôn loài đều thấy rõ: “Thiên hữu hiển đạo, quyết loại duy chương” (Kinh Thư Thái Hệ Hạ 2). Ai làm theo đạo Trời mới được Trời phù giúp, chứ Trời không có vị nể ai: “Hoàng Thiên vô thân, duy đức thị phù” (Kinh Thư, Thái trọng chi mệnh, 4)

Tin có thiên mệnh, tin có đạo Trời, chính là tin Thiên Chúa Quan Phòng sắp xếp mọi trật tự cho muôn loài trong trời đất, và tuân theo Minh Đạo là thực hiện Đạo có nguồn gốc xuất phát từ trời: “Thủ Minh Đạo chi bản nguyên xuất ư Thiên” (Trung Dung, Chương II, 1). Nhờ hết tâm linh hành Đạo Trời, các bậc Thánh hiền đã chuyển hóa cả thiên hạ: “Chung ngôn Thánh Thần công hóa chi cực “.

Nhà nho chân chính Nguyễn Công Trứ luôn luôn kiên cường hành đạo không mỏi mệt, không vụ danh lợi, dù làm tướng, làm quan hay làm lính “vẫn ra tay buồm lái với cuồng phong”. Nhờ thế, ông đã biến biển cả thành nương dâu, đồng ruộng Kim Sơn, Tiền Hải cho muôn dân được ấm no. Nhất là ông đã biến những con người yếm thế thành những nam nhi anh hùng: “Chí những toan sẻ núi lấp sông”, biến những tâm hồn tham danh lợi thành trong sáng thanh tao: “Chẳng lợi danh gì lại hóa hay”.

Một con người đầy chí khí không cầu thành công danh lợi, chỉ cầu thành nhân mưu ích cho đời: “Mưu sự tại nhân, thành sự tại thiên”.

Đức Giêsu đâu có thành công lúc sinh thời, nhưng đã thành Đấng Cứu Độ của muôn dân.

“Lậy Chúa con,.. Chúa tốt lành biết bao! Tình yêu Chúa đã giữ gìn con tránh khỏi bao nhiêu tai nạn” té ngựa, những cuộc đấu kiếm rùng rợn, những cuộc mạo hiểm ghê sợ, những cuộc hành trình sống sót... Chúa đã cứu con... giữ gìn con nhiều quá, ấp ủ con dưới đôi cánh dịu hiền vô hạn... Ôi lậy Chúa, Đấng chăn chiên nhân lành của con. Xin cảm tạ ơn Người, Amen. (Charles Foucauld).